Project Gutenberg's Literatura Mondo, numero 2, 1922 Novembro, by Various  
  
This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most  
other parts of the world at no cost and with almost no restrictions  
whatsoever.  You may copy it, give it away or re-use it under the terms of  
the Project Gutenberg License included with this eBook or online at  
www.gutenberg.org.  If you are not located in the United States, you'll have  
to check the laws of the country where you are located before using this ebook.  
  
  
  
Title: Literatura Mondo, numero 2, 1922 Novembro  
  
Author: Various  
  
Editor: Teodoro Schwartz  
  
Release Date: May 14, 2016 [EBook #52063]  
  
Language: Esperanto  
  
  
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LITERATURA MONDO, NUMERO 2 ***  
  
  
  
  
Produced by Andrew Sly and Roel Haveman. Music prepared  
by Linda Cantoni.  
  
  
  
  
  
  

UNUA JARO

1922 NOVEMBRO

NUMERO 2

LITERATURA
MONDO

RESPONDA REDAKTORO:
D^RO TEODORO SCHWARTZ

REDAKTA KOMITATO:
JULIO BAGHY, PAŬLO BALKÁNYI,
PAŬLO DE LENGYEL, KOLOMANO DE
KALOCSAY, ADALBERTO BAYER

NIA KUNLABORANTARO:
L. BRIGGS, M. SOLOVIEV, E. HAINE, P. GABORY, N. HOHLOV, P. MEDEM, E. OSMOND, J. MANGADA ROSENÖRN, JULIO WERNER, D^RO E. PFEFFER, D^RO L. ZAMENHOF, J. GRAU CASAS

ADMINISTREJA DIREKTORO: ANDREO BÁN

REDAKTEJO KAJ ADMINISTREJO: BUDAPEST VI, ANDRÁSSY-UT 81

PRESITA: GLOBUS PRESARTINSTITUTO A. S.

Estim'at'a Sam'ide'an'o!

Kun sincer'a ĝoj'o ni pov'as konstat'i, ke ni'a esper'o ne est'is van'a kaj la labor'o, destin'it'a por real'ig'o de jam de'long'e atend'it'a rev'o pri literatur'a pres'organ'o, est'is renkont'ant'a entuziasm'a'n aprob'o'n jam en komenc'o. Amas'o da gratul'a'j leter'o'j al'ven'is en ni'a'n redakt'ej'o'n, kiu'j admon'as ni'n por plu'a persist'a pen'ad'o. Ni dank'as al vi ĉiu'j.

Ni'a plej ĉef'a cel'o est'as plen'e kontent'ig'i, iom post iom, la dezir'o'j'n de ni'a estim'at'a leg'ant'ar'o kaj pro tio, en la nun'a numer'o de la „Literatur'a Mond'o“ ni komenc'as aper'ig'i nov'a'n rubrik'o'n por orient'i la literatur'am'ant'o'j'n pri nov'aĵ'o'j de la mond'literatur'o. Ĝi'a titol'o est'as: „Mond'literatur'a Observ'o“. Ni pet'as vi'a'n kun'labor'o'n por tio. Tiu ĉi rubrik'o intenc'as raport'i ĉiam pri naci'lingv'a'j literatur'aĵ'o'j tut'e freŝ'a'j, pri teatr'aĵ'o'j nov'a'j ktp., per konciz'a rakont'o de la tem'o kaj mal'long'a karakteriz'o de la verk'o. Oni pov'us facil'e far'i tio'n per help'o de la naci'lingv'a'j ĵurnal- kaj revu'recenz'o'j. Help'u vigl'ig'i ĉi tiu'n aktual'a'n part'o'n de vi'a revu'o.

Por montr'i ni'a'n ofer'em'o'n kaj sam'temp'e est'i dank'em'a por la varm'kor'a akcept'ad'o de ni'a revu'o, ni decid'is el'don'i la decembr'a'n (Krist'nask'a'n) numer'o'n minimum'e sur 32 paĝ'o'j, sed pri la kvant'o de la pres'ot'a'j ekzempler'o'j ankoraŭ ni ne decid'is. Pro tio ni turn'as ni'n al vi, se vi ankoraŭ ne est'as abon'ant'o, bon'vol'u send'i sen'prokrast'e la abon'prez'o'n, por ke vi pov'u ricev'i laŭ'regul'e ĉiu'j'n numer'o'j'n de la „Literatur'a Mond'o“, kiu de decembr'o est'os pres'at'a nur en tiom da ekzempler'o'j, kiom da abon'ant'o'j ĝi hav'os. Ne prokrast'u, ĉar vi risk'as la ebl'ec'o'n por hav'i ĉiu'j'n numer'o'j'n. El la unu'a numer'o jam tre mal'mult'a'n proviz'o'n ni hav'as.

Esperant'e sam'e favor'a'n akcept'ad'o'n de la du'a numer'o, kiel est'is tiu de la unu'a, kaj promes'ant'e entuziasm'a'n persist'ec'o'n por komun'a bon'o de la tut'mond'a sam'ide'an'ar'o, rest'as kun respekt'plen'a serv'em'o

la redakt'a komitat'o de la „Literatur'a Mond'o“

Esperant'o Kaj Mond'literatur'o

Est'is la german'a, sed sam'temp'e inter'naci'a geni'ul'o, Goethe, kiu uz'is unu'e la esprim'o'n: Mond'literatur'o, kvankam la ide'o mem jam ekzist'is antaŭ'e, precip'e ĉe la fam'a german'a verk'ist'o Herder, kiu en si'a verk'o „Voĉ'o'j de la popol'o'j“ intenc'is don'i flor'kolekt'o'n de divers'naci'a'j poezi'o'j. Kaj ver'e, ni'a epok'o de la mond'komerc'o kaj mond'komunik'iĝ'o ne pov'as mal'hav'i mond'literatur'o'n, t. e. kolektiv'a'n kon'o'n de la literatur'a'j produkt'o'j de ĉiu'j naci'o'j.

Est'as bel'a'j la flor'o'j de la kamp'o'j kaj arb'ar'o'j, kvankam oni nom'as ili'n sovaĝ'a'j, sed tamen la ĝarden'kultur'o pov'as perfekt'ig'i ili'a'n bel'ec'o'n kaj al'klimat'ig'as la bel'eg'a'j'n flor'o'j'n de fremd'a'j ter'zon'o'j, transport'ant'e ili'n en ni'a'j'n ĝarden'o'j'n. Sam'manier'e la literatur'ist'o al'klimat'ig'as kaj transport'as la bel'a'j'n pens'o'j'n, ide'o'j'n de fremd'a'j popol'o'j en la ĝarden'o'n de la naci'a kaj ankoraŭ pli'e de la universal'a literatur'o, riĉ'ig'ant'e tia'manier'e la flor'ar'o'n de la naci'a kultur'o.

Per tio la pens'manier'o de la popol'o'j inter'rilat'iĝ'as kaj tio est'as unu el la efik'o'j de la intern'a ide'o de Esperant'o, pri kiu ni'a majstr'o parol'is entuziasm'e en si'a Ĝeneva kongres'parol'ad'o, dir'ant'e: „Tiu ĉi ide'o akompan'ad'is Esperant'o'n de la unu'a moment'o de ĝi'a nask'iĝ'o ĝis la nun'a temp'o. Ĝi instig'is la aŭtor'o'n de Esperant'o, kiam li est'is ankoraŭ mal'grand'a infan'o; kiam antaŭ du'dek ok jar'o'j (est'is dir'it'e en la j. 1906) rond'et'o da divers'gent'a'j gimnazi'an'o'j fest'is la unu'a'n sign'o'n de viv'o de la est'ont'a Esperant'o, ili kant'is kant'o'n, en kiu post ĉiu strof'o est'is ripet'at'a'j la vort'o'j: „Mal'amik'ec'o de la naci'o'j fal'u, fal'u, jam est'as temp'o...“ Ni'a himn'o kant'as pri la nov'a sent'o, kiu ven'is en la mond'o'n; ĉiu'j verk'o'j, vort'o'j kaj ag'o'j de la iniciator'o kaj de la unu'a'j Esperant'ist'o'j ĉiam spir'as tut'e klar'e tiu'n sam'a'n ide'o'n.“

Cert'e la inter'kon'at'iĝ'o de la popol'o'j kaj de ili'a'j pens'o'j kaj ide'o'j est'as la fundament'o de ili'a'j reciprok'a'j am'o kaj estim'o. Oni pov'as trov'i eĉ en la popol'a'j kant'o'j kaj fabel'o'j de tut'e ne'kon'at'a'j, mal'grand'a'j kaj de la grand'a mas'o mal'ŝat'at'a'j popol'o'j, trezor'o'n de poezi'o kaj saĝ'ec'o, kaj la ne'kon'o de tiu ĉi spirit'a trezor'o est'as perd'o ankaŭ por intelekt'ul'o'j de grand'a'j kaj kler'a'j naci'o'j. Oni eĉ trov'as tre oft'e ĉe intelekt'ul'o'j de grand'a'j naci'o'j iu'spec'a'n unu'flank'ec'o'n, pro tio, ke ili ne bezon'as pens'i ekster si'a propr'a kultur'o. Kaj tio est'as cert'e mal'perfekt'ec'o.

La hom'a kultur'o est'as grand'a orkestr'o, en kiu ĉiu naci'o hav'as si'a'n propr'a'n rol'o'n kaj dev'as lud'i si'a'n propr'a'n muzik'il'o'n. Neni'u est'as super'flu'a. Ju pli da instrument'o'j est'as, des pli perfekt'a la orkestr'o, des pli efik'a la muzik'o.

Se oni pov'as kompar'i la kultur'o'j'n kaj literatur'o'j'n de unu'op'a'j naci'o'j al sol'ist'o'j, oni sam'temp'e dev'as dir'i, ke ankaŭ tiu'j plej oft'e bezon'as akompan'ad'o'n. Esperant'a literatur'o ali'flank'e pov'as nom'iĝ'i kvazaŭ orgen'o kun'ig'ant'a la plej divers'a'j'n son'o'j'n de la muzik'il'o'j. Ĝi anstataŭ'as tut'a'n orkestr'o'n.

Esperant'o en la serv'o de la literatur'o pov'as riĉ'ig'i la ide'o'j'n kaj pens'o'j'n de alt'kultur'a'j popol'o'j, ĝi frukt'ig'as la ide'o'j'n kaj pens'o'j'n de ne'kon'at'a'j naci'o'j kaj preskaŭ forges'it'a'j popol'o'j, kies literatur'o pro mal'kon'o de ili'a lingv'o perd'iĝ'us por la tut'a hom'ar'o.

Esperant'o kaj ĝi'a literatur'o, original'a aŭ traduk'it'a, ebl'ig'as sav'i la unu'ec'o'n de la hom'ar'o, perfekt'ig'i la naci'a'j'n kultur'o'j'n, kaj efektiv'ig'i la harmoni'o'n inter popol'o'j, sen kio ver'a progres'o, ĉu kultur'a ĉu ekonomi'a, ne est'as imag'ebl'a.

La plej grand'a task'o de ni'a epok'o est'as harmoni'ig'i naci'a'n pens'o'n kaj inter'naci'a'n sent'o'n. La plej perfekt'a il'o por tio est'as Esperant'o, pri kiu dir'as ni'a himn'o:

La est'ont'ec'o kuŝ'as en ni'a'j man'o'j kaj ĝi de'pend'as de ni'a'j fervor'o kaj persist'ec'o. Aŭ efektiv'ig'i tiu'n harmoni'a'n konsent'o'n, aŭ re'fal'i de la alt'ec'o de ni'a kultur'o en la barbar'ec'o'n de antikv'a'j epok'o'j, jen est'as la du ebl'aĵ'o'j de ni'a est'ont'ec'o. Ĉiu dev'as klopod'i, ke evit'ant'e la du'a'n oni ating'u la unu'a'n. Por tiu cel'o providenc'a il'o est'as ni'a kar'a lingv'o Esperant'o.

D-ro ALEKSANDRO GIESSWEIN

J'a'n kaj Willem van Delden, frat'o'j, promen'as kun amik'o Geert Verdorst por babil'i iom pri bov'in'et'o'j kaj bov'id'et'o'j.

Subit'e J'a'n, far'ant'e sign'o'n per la kap'o antaŭ si'n, dir'as:

— Rigard'u, jen Marinjo de l’ forĝ'ist'o!

— Nu, kaj kio do? — demand'as Geert mir'e.

— Ĉu vi ankoraŭ ne rimark'is je ŝi i'o'n strang'a'n?

— I'o'n strang'a'n?

— Jes. Jen kio'n: se vir'person'o rigard'as al ŝi fiks'e en okul'o'j'n, ŝi, pro nur'a embaras'o, ruĝ'iĝ'as kiel kankr'o.

— Jes ja, est'as ver'e! Ankaŭ mi jam rimark'is tio'n! — cert'ig'as Willem balanc'ant'e fervor'e si'a'n kap'o'n.

SIMONY: Mal'sat'a'j Bov'in'o'j

Geert ek'lev'as si'a'j'n ŝultr'o'j'n mal'kred'em'e.

— Eh, kio'n! Mi ver'e ne kompren'as, de kie vi pren'as ĉi tio'n. Mi dev'as dir'i... mi neniam babil'aĉ'as... kiel vi...

J'a'n subit'e inter'romp'as li'a'n parol'o'n:

— Do, ĉu vi neniam ankoraŭ rimark'is?

— Sam'e neniam, kiel vi — respond'as Geert mal'varm'e. — Est'as ja rid'ind'e! Marinjo tut'e ne est'as embaras'iĝ'em'a, ĉu vi aŭd'as? Kaj cert'e ne tiom embaras'iĝ'em'a, ke ŝi...

— Ĉu do ne? — respond'as J'a'n mok'e. — Ni ja vid'os tuj. Ŝi tuj preter'pas'os ni'n. Ĉu vi sci'as, kio'n far'i? Jen, ni ĉiu'j tri al'rigard'os ŝi'n fiks'e, kaj tiam...

— Tre ĝust'e, tre ĝust'e! — aprob'as ĝoj'kri'e Willem. Jen la plej bon'a metod'o por pruv'i al Geert, ke ni est'as prav'a'j. Jen ŝi jam ven'as. Do nun ni ĉiu'j tri laŭ la sam'a pens'o! Ne mal'bel'e rigard'i, ĉu vi aŭd'as? Nur tut'e simpl'e, ordinar'e... ali'manier'e ŝi pens'os, ke tio est'as komplot'o de tri jun'ul'o'j kontraŭ ŝi.

Post kelk'a'j moment'o'j ili jam preter'ir'is la knab'in'o'n.

— Nu, ĉu vi bon'e vid'is? — demand'as J'a'n triumf'e post kelk'a'j paŝ'o'j, kiam Marinjo jam ne pov'is aŭd'i li'n. — Ĉu vi bon'e vid'is, Geert? Fajr'o-ruĝ'a ŝi far'iĝ'is, kaj mal'lev'is si'a'j'n okul'o'j'n.

Geert ne respond'as.

— He! — insist'as J'a'n — dir'u do vort'o'n! Aŭ vi tut'e ne vol'as konfes'i, ke...?

— Mi dir'os i'o'n, J'a'n — al'don'as Willem. — Dum ni rigard'is Marinjon, li rigard'is ĝust'e al la ali'a flank'o.

— Ĉu ver'e, Geert? He, kiel mal'gust'e! Sed... ha... ha... mi jam konjekt'as ja, kial vi far'is tio'n! Vi ne vol'is vid'i, ke ni est'as prav'a'j, nom'e, ke Marinjo...

— Prav'e! Jen la kaŭz'o! — aprob'as Willem. — Li ne vol'is vid'i.

— Ĉu vi opini'as? — demand'as Geert kun strang'a rid'et'o. — Se tiel est'us, mi ver'e est'us ja tut'e mal'gust'a kaj infan'manier'a.

— Ĉu vi do vol'as mal'konfes'i, ke vi rigard'is ĝust'e al la ali'a flank'o?

— Mi tut'e ne mal'konfes'as...

— Kaj kial vi ag'is tiel?

— Ĉar mi hav'as pli mult'e da honor'sent'o, ol...

J'a'n kaj Willem eksplod'as rid'eg'ant'a'j.

— Jes, rid'u ja, rid'u ja!

— Ĉu ni est'is mal'dec'a'j?

— Jes, mal'dec'a'j — asert'as Geert serioz'e. — Mi trov'as tre mal'dec'a tia'manier'e rigard'i al honest'a knab'in'o en la okul'o'j'n, sol'e por ŝi'n hont'ig'i... Ĉi tio est'as fripon'aĵ'o. Mi neniam est'us pens'int'a, ke vi tiel...

— Nu, jen io pli bel'a! — ek'kri'as J'a'n kun'frap'ant'e si'a'j'n man'o'j'n. Vi hav'as mien'o'n ĝust'e tia'n, kvazaŭ vi parol'us al du mal'honest'a'j krim'ul'o'j, al kiu'j vi sent'as neni'o'n krom naŭz'o kaj abomen'o. Willem, rigard'u ja, kiel strang'a'n mien'o'n li far'as.

— Dir'u do, amiĉjo! — Willem ek'kapt'as la ŝultr'o'j'n de Geert kaj sku'as li'n iom krud'man'e tie'n kaj re'e'n, dum rid'ant'e li rigard'as li'n — ĉu vi koler'as? La mien'o de la koler'a Jupiter'o ja est'as neni'o kompar'e al la vi'a.

— Vi ja pov'as rid'i kaj mok'i, kiom vi vol'as, sed mi insist'as, ke est'as fripon'e, honor'ind'a'n knab'in'o'n...

— Jen, jen, kiel li salt'as por ŝi en la kav'o'n, rigard'u Willem! Sed mi kred'as nur la du'on'o'n el tio.

CANON: Leg'ant'a Knab'in'o

— Kaj mi tut'e neni'o'n kred'as el tio — al'don'as Willem ŝerc'e.

— Ĉu mi dir'u i'o'n al vi Geert?

— Dir'u, se vi vol'as — respond'as Geert indiferent'e.

J'a'n met'as man'o'n al si'a buŝ'o kaj flustr'as al la orel'o de Geert:

— Vi est'as en'am'iĝ'int'a al ŝi, hom'o! Vi est'as sekret'e en'am'iĝ'int'a al ŝi.

— Nun vi traf'is kap'e la najl'o'n! — kri'as Willem, kiu aŭd'is la vort'o'j'n de J'a'n, ĉar li intenc'e ne parol'is tiel mal'laŭt'e ke li'a frat'o ne pov'u ĝi'n aŭd'i. — Prav'e, prav'e! Geert est'as en'am'iĝ'int'a al ŝi.

Geert far'as impet'a'n gest'o'n.

— Kio'n vi parol'as! De kie vi pren'as tio'n! Mi... tio est'as... ne dir'u do... est'as ver'e mal'saĝ'e...

— Aŭd'u, aŭd'u! Li ne pov'as eĉ fin'i si'a'j'n vort'o'j'n! Jen la pruv'o, ke li est'as grav'e en'am'iĝ'int'a! Li ne sci'as kiel el'parol'i si'n!

Willem incit'et'as li'n.

— Grandioz'e, grandioz'e! Ĉu iu est'us antaŭ'pens'int'a tio'n?

— Ĉes'u, mal'gust'a bub'o! — grumbl'as Geert ĉagren'it'e kaj mal'afabl'e.

J'a'n ek'tir'as la manik'o'n de Geert.

— Aŭd'u Geert: mi trov'as ne tro bel'a de vi'a part'o, ke vi neniam parol'is al ni pri tio. Ni ja neniam hav'is sekret'o'j'n antaŭ vi, kaj vi...

— Ne sku'u tiel la kap'o'n, Geerĉjo, ni sci'as jam sufiĉ'e!

Est'as vid'ebl'e, ke Geert koler'iĝ'as. Li kun'prem'as la lip'o'j'n, kaj nur rigard'as antaŭ si'n, ne dir'as eĉ vort'o'n.

— Mi dezir'as prosper'o'n al vi, Geert! — dir'as J'a'n kun petol'a rid'o. — La forĝ'ist'o est'as kon'at'a pri si'a bon'hav'o kaj krom'e ĉi tiu Marinjo est'as diabl'e ĉarm'a knab'in'o, kiu'n pov'as envi'i ĉiu'j ali'a'j knab'in'o'j de la vilaĝ'o.

Willem rid'eg'as preskaŭ ĝis sufok'iĝ'o pro la parol'o de si'a frat'o, sed la vizaĝ'o de Geert rest'as serioz'a, mal'seren'a.

— Ne rigard'u do tiel mal'hel'e! — daŭr'ig'as J'a'n post kelk'a'j minut'o'j. — Vi tut'e ne bezon'as hont'i pro tio, ĉu vi aŭd'as? Se mi est'us en vi'a lok'o, mi...

— Sed je la nom'o de Di'o, ĉes'ig'u do vi'a'j'n mizer'a'j'n babil'aĉ'o'j'n — eksplod'as subit'e J'a'n kun krud'a ton'o. — Ĉu ĝi ne ankoraŭ daŭr'is sufiĉ'e long'e? Ni parol'u jam pri io ali'a! — li daŭr'ig'as kun afabl'a, jovial'a voĉ'o, kvazaŭ li bedaŭr'us, ke tiel krud'e li parol'is. — Ekzempl'e pri...

— Tio'n vi ja vol'us! — rid'as J'a'n, kaj Willem al'don'as incit'em'e:

— Ho ne, kar'a! ni ne ĉes'ig'os... aŭ vi dev'as konfes'i, ke vi est'as frenez'e en'am'iĝ'int'a.

— Jes, jes, frenez'e en'am'iĝ'int'a. Nun vi sci'as, Geert!

J'a'n kaj Willem palpebr'um'as unu al la ali'a, puŝ'as kaŝ'e la kubut'o'j'n reciprok'e, kvazaŭ unu vol'us instig'i la ali'a'n por daŭr'ig'o de la petol'a incit'ad'o. Geert rimark'as tio'n.

— Jen, jen! Kia infan'a manier'o! Kia infan'a manier'o!

— Ĉi tie help'as neni'a plend'o al pa'nj'o kar'a! Ĉu ĝi est'as infan'a manier'o, ĉu ĝi ne est'as, vi dev'as unu'e konfes'i al ni, ke vi...

— Nun aŭd'u do, ĉar mi jam hejm'e'n'ven'is, se vi ne promes'as, ke vi parol'os pri io ali'a, mi ne promen'os plu kun vi.

J'a'n kaj Willem eksplod'as rid'ant'a'j.

— Nu, ĉu vi ne promes'as? Ĉu ne... Nu, do adiaŭ, vi mal'gust'a'j infan'et'o'j!

Dir'int'e ĉi tio'n Geert turn'as dors'o'n al ili kaj mal'aper'as en la mal'jun'a dom'o, kies pord'eg'o'n li fort'e ferm'o'frap'as mal'antaŭ si.

— Tia'n frenez'o'n mi ne ankoraŭ ĝis'viv'is! — ek'kri'as Willem, for'ir'ant'e kun si'a frat'o.

Tiu ĉi frot'ad'as en'pens'e si'a'n menton'o'n.

— Est'as pez'a afer'o, Willem!

— Ĉu ne pens'as ankaŭ vi, ke io pli kaŝ'iĝ'as sub ĝi?

— Ho, por dir'i la ver'o'n, mi trov'as tio'n ne'ebl'a. Geert ja ne pov'as toler'i incit'o'n. Antaŭ ne'long'e sam'e, apenaŭ mal'pli mult'e li koler'iĝ'is kiam mi demand'is li'n, ĉu la nigr'a alt'a ĉapel'o, kiu'n li port'is, de'ven'as de la „almoz'dis'don'ad'o“? Ĉu vi ne memor'as jam?

— Jes ja! Mi ankoraŭ memor'as tut'e bon'e. Kaj... ankoraŭ io! Antaŭ ebl'e ok tag'o'j, kiam la kolor'ig'ist'o strek'is per si'a blank'a penik'eg'o tra li'a'j ŝu'o'j!

— Nu jen! Tio ja est'is ver'e neni'aĵ'o... la kolor'ig'ist'o far'is tio'n nur ŝerc'e... kaj la farb'o est'is per unu viŝ'o for... per iom da herb'o... Tamen Geert far'iĝ'is furioz'a, kiel vir'bov'o. Vid'u, tia li ja est'as. Kaj tial, ver'dir'e, mi ne pens'as, ke li ver'e est'as en'am'iĝ'int'a al Marinjo de l’ forĝ'ist'o. Krom'e, se li ver'e am'us ŝi'n, li de'long'e jam est'us rakont'int'a al ni tio'n. Tre bon'e mi kon'as li'n. Li ne pov'as hav'i sekret'o'n, aŭ li pri'parol'as ĝi'n kun ni.

— Jes est'as tiel. Vi ebl'e est'as prav'a, ebl'e neni'o kaŝ'as si'n en la afer'o.

Kelk'a'j'n minut'o'j'n ili ambaŭ ir'is silent'e si'a'n voj'o'n, ĉiu en'profund'iĝ'int'e en si'a'j pens'o'j.

Subit'e J'a'n halt'is.

— Aŭd'u Willem!

— Nu?

— Aŭskult'u! Ven'is al mi bon'eg'a ide'o! Ni dev'us far'i ŝerc'et'o'n al ili ambaŭ, al Geert kaj al Marinjo.

— Ŝerc'et'o'n?

— Mi rakont'os al vi! Ĝi est'os io grandioz'a, knab'o! Per ĝi ni amuz'os ni'n bon'eg'e!

J'a'n klin'iĝ'as flustr'ant'e al la orel'o de Willem, kiu baldaŭ inter'frot'as kontent'e si'a'j'n man'o'j'n.

— Jen bon'eg'a ide'o! Ne'pri'pag'ebl'a! Ne'pri'pag'ebl'a!

— Ankaŭ mi'a opini'o! — deklar'as J'a'n mem'kontent'e. — Ven'u, ni ir'u rapid'e hejm'e'n, tie ni pov'os tuj komenc'i ĝi'n.

Kun vigl'a'j paŝ'o'j ili pas'as tra la strat'o'j kaj la gaj'a trajt'o ĉirkaŭ ili'a buŝ'o montr'as, kiom da plezur'o ili imag'as per la plan'o...

Post'a'n maten'o'n la poŝt'ist'o port'as leter'o'n en la dom'o'n de la forĝ'ist'o.

Marinjo ir'as rapid'e al la pord'o.

— Ĉu leter'o por ni? — ŝi demand'as mir'ig'it'e. — Apenaŭ mi pov'as re'memor'i, kiam ni ricev'is last'foj'e. Mir'ind'e! de kie ven'as tiu leter'o kaj... jen, jen, al mi adres'it'a!

Ŝi rigard'as la poŝt'o'stamp'o'n.

— Kar'a Di'o! De iu el la vilaĝ'o mem. Kio'n do ni hav'os el tio?

La poŝt'ist'o, bon'kor'a hom'o, hav'as ne mal'grand'a'n ĝoj'o'n pro ŝi'a mir'o.

— Kiu skrib'is la leter'o'n, tio'n mi ne sci'as preciz'e, sed... konjekt'o'n mi tamen hav'as! — li dir'as sekret'em'e kaj palpebr'um'as al ŝi kun famili'a afabl'ec'o, kutim'a ĉe loĝ'ant'o'j de mal'grand'a vilaĝ'o, kie ĉiu'j kon'as unu la ali'a'n.

Demand'e ŝi rigard'as li'n.

— Ĉu ver'e? Vi konjekt'as i'o'n?

— Jes. Ĉu mi dir'u, kio'n? Mi opini'as, ke ĝi est'as am'leter'o.

Marinjo ruĝ'iĝ'as ĝis mal'antaŭ la orel'o'j.

Ne'embaras'ebl'e li daŭr'ig'as:

— Kiu sci'as, ĉu ne laŭ'regul'a am'konfes'o en'est'as... ĉu ne ebl'e pri vi svat'as iu en la leter'o?

— Ho vi! — balbut'as Marinjo tim'em'e kaj vol'as en'ir'i, kiam ŝi vid'as ven'i si'a'n patr'o'n el la forĝ'ej'o.

— Kio est'as en vi'a man'o, Marinjo? Ha, leter'o! De kiu?

— Mi jam dir'is al ŝi, Arjaan, ke ĝi est'as ebl'e am'leter'o. Kaj nun mi kred'as tio'n firm'e kaj cert'e, ĉar kiam mi parol'is al ŝi pri tio, ŝi apenaŭ sci'is kio'n dir'i.

Marinjo ruĝ'iĝ'as ankoraŭ pli fort'e kaj turn'as si'n silent'e al la pord'o.

— Vi est'as ja ŝerc'em'ul'o, Pi'et! — rid'as Arjaan. — Nu Marinjo, en'ven'u do, kaj laŭt'leg'u al mi la leter'o'n.

La poŝt'ist'o for'ir'as, dum Arjaan sekv'as si'a'n fil'in'o'n en la loĝ'o'ĉambr'o'n.

Marinjo sid'iĝ'as sur seĝ'o, pren'as tranĉ'il'o'n el la tir'kest'o kaj fend'as la kovert'o'n kun la antaŭ'gard'o de iu, kiu konsci'as, ke li aranĝ'as nun tre grav'a'n afer'o'n. Post'e ŝi el'tir'as si'n'gard'em'e la leter'o'n, dis'fald'as ĝi'n, tra'leg'as rapid'e la en'hav'o'n, kaj subit'e ŝi aŭd'ig'as akr'a'n kri'o'n kovr'ant'e ambaŭ'man'e si'a'n vizaĝ'o'n.

— Sed, knab'in'o, kio est'as do? — kri'as la forĝ'ist'o, kiu ŝajn'as ne tro delikat'sent'a kaj hav'as la kutim'o'n kaŝ'i ĉe kor'tuŝ'a'j scen'o'j si'a'n emoci'o'n sub krud'ec'o. — Vi tut'e perd'is la saĝ'o'n!

— Ho patr'o, mi... mi...

— Nu, kio do? — He, neni'a'n kapric'o'n, mi pet'as! Leg'u do fin'e tiu'n leter'o'n!

— Mi... mi... ho patr'o... patr'o!

— Sed kio est'as do al vi? Mi vol'us, ke mi sci'u leg'i, tiam mi jam de'long'e mem... sed aŭd'u, las'u la kapric'o'n! Komenc'u!

— Mi ne kuraĝ'as! Mi ne kuraĝ'as!

— Kio'n? Vi ne kuraĝ'as? Kio okaz'u do? Kia'n kapric'o'n vi hav'as! He, ne far'u komedi'o'n! Tio'n mi ne pov'as el'port'i!

Marinjo ek'plor'as subit'e.

— Jen kio ankoraŭ mank'is! — Arjaan frap'as per pugn'o sur la tabl'o'n. — Ĉu vi fin'e vol'as leg'i ĝi'n rapid'e? Dum unu — du — tri, ĉu vi aŭd'as? Mal'e mi tuj... sed unu'e dir'u, de kiu ven'as la leter'o?

— Mi ne sci'as — ŝi dir'as hezit'ant'e.

— Kio'n? Vi ne sci'as? Est'as do neni'a sub'skrib'o?

— Ne, star'as neni'a nom'o sub'e.

— Strang'e! Do ĝi est'as sen'dub'e io, kio... ne est'as en ord'o. Sed komenc'u nun. Leg'u!

— Patr'o, ver'e mi ne kuraĝ'as. Mi dezir'us, ke neni'o'n vi est'us vid'int'a. Tiam... tiam mi pov'us ĝi'n konserv'i por mi. Sed nun...

— Komenc'u, mi dir'as al vi!

Arjaan kapt'as ŝi'a'n brak'o'n. Ŝi vol'as ĵus ek'star'i, sed li per krud'a mov'o trud'as ŝi'n sid'iĝ'i re'e. Dum'e li ĵet'as al ŝi tiel koler'a'n rigard'o'n, ke ŝi pens'as konsil'ind'a tuj obe'i li'a'n dezir'o'n. Dum ŝi'a frunt'o brul'as kaj ŝi'a'j okul'o'j nebul'as, ŝi leg'as per ŝancel'iĝ'ant'a, mal'cert'a voĉ'o la leter'o'n, kiu en'hav'as jen'o'n:

„Ador'at'a Marinjo!

De long'a temp'o van'e mi serĉ'is okaz'o'n por mal'ferm'i antaŭ vi mi'a'n kor'o'n, kiu est'as plen'plen'a de ard'ant'a am'o al vi. Est'u bon'a, ven'u hodiaŭ post'tag'mez'e je la tri'a al la voj'o kontraŭ la Willem-agr'o, apud la bar'il'o'n, kie mi pri'pet'eg'os vi'n, ĉu vi vol'us mi'n indig'i por don'i al mi iom da esper'o, kiel ajn mal'mult'a ĝi est'us. Mi pet'as vi'n ard'e, ven'u, ne rifuz'u mi'n; ĉar tio far'us mi'n mal'esper'a, kaj en mi'a mal'esper'o mi pov'os eĉ mort'ig'i mi'n. Iu voĉ'o en mi'a kor'o dir'as al mi tamen, ke vi ven'os. Nom'e mi sci'as, ke vi ĉiam hav'is al mi simpati'o'n. Mi konklud'as tio'n el divers'a'j, ŝajn'e ĉiu'tag'a'j kaj sen'signif'a'j afer'o'j. Eĉ, mi est'as konvink'iĝ'int'a, ke en vi'a kor'o vi fleg'as jam de'long'e kaŝ'it'a'n inklin'o'n al mi, pro tio mi opini'as ne neces'a sub'skrib'i mi'a'n nom'o'n. Vi nepr'e kon'as ĝi'n, tio'n mi ne dub'as eĉ dum moment'o. Mi pet'as vi'n re'e, mi'a ador'at'a, juvel'o de mi'a kor'o, aŭskult'u mi'a'n pet'eg'o'n kaj ne puŝ'u mi'n en pere'o'n.“

Post kiam Marinjo fin'is, Arjaan rigard'as en'pens'e antaŭ si'n kaj frot'as kelk'foj'e si'a'n frunt'o'n.

Post'e li dir'as:

— Strang'a histori'o!... Ĉu vi ne pov'as diven'i, kiu pov'as est'i la skrib'int'o de la leter'o?

Marinjo lev'as si'a'j'n ŝultr'o'j'n.

— Li asert'as, ke li cert'e sci'as, ke vi en vi'a kor'o jam de'long'e fleg'as inklin'o'n al li. Ĉu est'as iu en la vilaĝ'o, al kiu ver'e vi sent'as inklin'o'n?

Marinjo for'turn'as si'a'n vizaĝ'o'n. La forĝ'ist'o ŝajn'as tut'e ne rimark'i, ke li tuŝ'is ĝen'a'n tem'o'n. Insist'e li daŭr'ig'as:

— Se est'as tiel, dir'u ja, Marinjo. Ebl'e li est'as la skrib'int'o mem, kaj se li est'as brav'a kaj serioz'a kaj konven'a jun'ul'o... do bon'e, mi volont'e dir'os jes kaj am'e'n. Sed kial vi palpebr'um'as kaj labor'as per la ŝultr'o'j? Ebl'e vi prefer'as ne dir'i? Kapric'o! Ĉiam nur kapric'o! He, dir'u do vort'o'n!

— Ho patr'o, mi hav'as... mi est'as... ne, ne, est'as neni'o en la afer'o. Neni'o, absolut'e neni'o! — ripet'as ŝi kun vigl'a defend'a gest'o.

Ŝi'a kondut'o ŝajn'as ja al Arjaan, kiu est'as bon'a hom'kon'ant'o, iom suspekt'ind'a, sed la nervoz'a mal'trankvil'o, kun kiu ŝi mov'ad'as si'a'j'n ŝultr'o'j'n, sci'ig'as li'n, ke est'as pli saĝ'e, se li ne profund'iĝ'as pli intern'e'n en la mal'agrabl'a tem'o.

— Nu, nu... Mi'n ja ne interes'as, kiel est'as. Sed mi demand'as, kio'n vi vol'as far'i nun? Tamen, ĉu ne, vi ja ne intenc'as ir'i tie'n?

— Sed patr'o, se mi ne ir'os, li mort'ig'os si'n — kaj tio est'us tre terur'a! Tio'n mi ne pov'us post'viv'i? Se mi dev'as ĉiam port'i la sci'o'n, ke iu mort'ig'is si'n pro mi'a kondut'o... ho tiam mi...

— Sed kiu li est'as do? — demand'as li, ĉar li ne pov'as re'ten'i si'n, vid'ant'e ŝi'a'n tim'plen'a'n mal'trankvil'o'n.

La rekt'a demand'o konfuz'as ŝi'n. Iom da temp'o ŝi rigard'as al si'a patr'o kun strang'a bril'o en la okul'o'j. Post'e ŝi dir'as subit'e:

— Neni'u, neni'u, neni'u!! Aŭ... pli ĝust'e... mi ne sci'as.

— Ĉu ver'e vi ne sci'as?

— Sed patr'o, ĉes'u ja, ĉes'u! Ja mi dir'is jam... mi... mi... mi sci'as... mi sci'as neni'o'n, neni'o'n, neni'o'n. Sed tamen, kiu ajn li est'as... se mi dev'as hav'i li'a'n mort'o'n sur mi'a konscienc'o... tio est'us ja terur'eg'a!

— Eh, kio'n! Vi trov'as la afer'o'n tro serioz'a.

— Natur'e, kiu sci'as en tia'j cirkonstanc'o'j?

Mal'saĝ'o! Ĉu vi sci'as, kio'n mi pens'as? Ke kelk'a'j amik'in'o'j de vi konspir'is por rid'ind'ig'i vi'n.

— Ne'ebl'e, patr'o! Por tio est'as la leter'o tro serioz'a, skrib'it'a en tro pet'eg'a ton'o.

Arjaan koler'e balanc'as si'a'n kap'o'n.

— Uz'u ja vi'a'n pli saĝ'a'n mens'o'n, knab'in'o! Kiu en la mond'o skrib'as nun serioz'e i'o'n simil'a'n al knab'in'o. Se tiu sekret'a am'ant'o, — ke mi tiel nom'u li'n — se tiu hom'o vol'as parol'i kun vi, li hav'as ja sufiĉ'a'j'n okaz'o'j'n! Li pov'as ja ven'i al ni!

— Ebl'e li ne kuraĝ'as.

— Klaĉ'o! Ne kuraĝ'i! Vir'bub'o, kiu ne... eh, knab'in'o, est'as tro frenez'e parol'i pri tio.

— Aŭ est'as ebl'e ali'a'j kaŭz'o'j, pro kiu'j li ne ven'as al ni.

— Bon'e, sed li vid'as ja vi'n sufiĉ'e sur la strat'o.

— Mi ne sci'as, kio est'as propr'e, patr'o. Sed ŝajn'as al mi...

— Las'u jam ĉi tiu'n afer'o'n! Ĝi ne valor'as tiel mult'e da babil'ad'o. Mi re'ir'as en la forĝ'ej'o'n, mal'e mi ne fin'os mi'a'n labor'o'n hodiaŭ. Ĵet'u ĝi'n for el vi'a kap'o, Marinjo! Kred'u al mi, ke ĝi est'as mal'saĝ'aĵ'o.

— Sed patr'o, mi est'as cert'a, ke la afer'o est'as serioz'a kaj okaz'us afer'o'j ja terur'a'j, se mi ne...

— Aŭskult'u mi'n! Nu, mi'a'part'e, vi pov'as pens'i pri ĉi tiu mal'saĝ'a afer'o, kiel vi vol'as. Sed unu mi dir'as al vi, knab'in'o: vi ne ir'os post'tag'mez'e al la Willem-agr'o.

— Patr'o! — ŝi ek'kri'as dolor'e kaj rigard'as pet'eg'ant'e li'n.

— Vi rest'os hejm'e, mi dir'as al vi!

Plor'ant'e ĵet'as si'n Marinjo al li'a kol'o.

— Patr'o, patr'o, tio'n vi ne dir'is serioz'e! Tio'n vi ne pov'as dir'i! Pri'pens'u ja... hom'a viv'o de'pend'as de tio...

— Mal'saĝ'ul'in'o! — murmur'as Arjaan kun voĉ'o, kiu'n van'e li klopod'as far'i krud'a kaj mal'afabl'a.

— Nu, pa'ĉj'o kar'a! Mi pov'as ir'i, he? Ĉu ne, pa'ĉj'o? — ripet'ad'as ŝi tiel flat'e, kiel ebl'e. — Dir'u do: jes! Nu, pa'ĉj'o!

Arjaan far'as tri'foj'e gest'o'n strang'a'n, kiel iu, kiu streĉ'as la last'a'j'n fort'o'j'n por per'fort'i silent'o'n al si. Mild'e li for'met'as ŝi'a'j'n man'o'j'n de ŝi'a vizaĝ'o.

— Mal'saĝ'a afer'o! — li murmur'as.

— Dir'u do, pa'ĉj'o! Dir'u do!

— Nu, se vi vol'as tiel insist'e... al mi est'as egal'e. Sed je unu kondiĉ'o. Mi akompan'os vi'n. Mi propr'e ne sci'as kio'n pens'i pri la afer'o. Se ĝi ne est'as fars'o de vi'a'j amik'in'o'j, do ĝi est'as cert'e ia fripon'aĵ'o. Kaj tial mi ir'os kun vi... por ne perd'i la afer'o'n el mi'a vid'o.

— Tre bon'e, patr'o, tre bon'e!

— Kio'n oni dev'as tra'viv'i! Dum tut'a mi'a viv'o mi ne spert'is i'o'n simil'a'n! — li murmur'as dum kap'balanc'ant'e li for'las'as la ĉambr'o'n...

Kiam la grand'a friz'a horloĝ'o, kiu pend'as kontraŭ la grand'eg'a kverk'lign'a ŝrank'o, bat'as la du'on'o'n de la tri'a, Marinjo ir'as por vok'i si'a'n patr'o'n.

— Ĵus son'is la du'on'o de la tri'a, patr'o! Ĉu ni ir'os?

— Jes, jes, mi ven'as.

— Ĉu vi ne sur'met'as jak'o'n?

— Ne neces'e! Mi ir'as nur rapid'em'e en kitel'o. Post du'on'hor'o dev'os est'i ĉio en ord'o. Sed atend'u iom'et'e. Mi vol'as ankoraŭ i'o'n kun'port'i.

Li pren'as el la angul'o fer'baston'o'n, kiu est'as long'a proksim'um'e unu kaj du'on'o'n da metr'o'j.

— Nu, ven'u do!

— Sed, patr'o, por kio la fer'baston'o?

Arjaan rid'et'as mister'e.

— Vi ne sci'as, kio pov'as okaz'i, knab'in'o! Est'as tre ver'ŝajn'e, ke mi bezon'os ĝi'n... por dis'don'i kelk'a'j'n mol'a'j'n bat'o'j'n, — tiel mol'a'j'n, ke la fer'o kurb'iĝ'u pro ili. Vi ankoraŭ vid'os ŝerc'o'n! — li fin'as en ton'o, kiu est'as inter petol'a ŝerc'em'o kaj minac'a koler'o.

Post paŭz'et'o li daŭr'ig'as:

— Ir'u antaŭ'e'n, knab'in'o! Mi rest'as mal'antaŭ'e, sed ne tro mal'proksim'e, kompren'ebl'e. Ni ne perd'os ni'n el vid'o. Kiam ni jam preter'ir'is tie la arb'et'aĵ'o'j'n, ni vid'os la bar'il'o'n. Do, en tiu arb'et'aĵ'o mi kaŝ'os mi'n, dum vi ir'os plu. Se vi ven'os al la bar'il'o kaj vi ne sci'as kio'n far'i, do far'u neni'o'n krom lev'i vi'a'n man'o'n. Dum moment'o mi est'os ĉe vi. Kaj nun antaŭ'e'n! Rapid'u iom, ĉar mult'a'n temp'o'n mi ne hav'as. Ju pli fru'e ĉio fin'iĝ'os, des pli agrabl'e al mi.

Kiel li dir'is, kaŝ'as si'n Arjaan en la arb'et'aĵ'o, kaj Marinjo ir'as plu sol'a, kun bat'eg'ant'a puls'o kaj kun kor'o plen'a de ĉiu'spec'a'j kontraŭ'dir'a'j sent'o'j, kiu'j krom ŝi al neni'u est'as kon'at'a'j...

Baldaŭ ŝi ek'vid'as tiu'n cert'a'n bar'il'o'n, kaj rimark'as person'o'n, kiu star'as turn'int'e si'a'n dors'o'n al ŝi tiel ke ŝi ne pov'as re'kon'i li'n. Ŝi proksim'iĝ'as al li ĝis kelk'paŝ'a distanc'o, tie ŝi halt'as, pret'e lev'i tuj si'a'n man'o'n, se la hom'o far'as mal'amik'a'n mov'o'n. Ŝi ek'tus'as. Tio vek'as li'n subit'e el li'a'j rev'o'j. Li rapid'e si'n turn'as... kaj nun re'kon'as Marinjo li'n... neniu'n ali'a'n ol... Geert Verdorst!

Apenaŭ ek'vid'is ŝi'n Geert, li'a mien'o ricev'as radi'ant'a'n, eĉ triumf'ant'a'n aspekt'o'n. Kun etend'it'a'j brak'o'j li kur'as al ŝi. Kaj Marinjo? Sen'defend'e kaj toler'em'e, sed sam'temp'e kun feliĉ'a rid'et'o ŝi las'as si'n ĉirkaŭ'brak'i je grand'a ek'tim'o kaj surpriz'iĝ'o de ŝi'a patr'o, kiu bon'e vid'is ĉio'n kaj nun, kiel blek'ant'a leon'o, ven'as rapid'ant'e, sving'ant'e sovaĝ'e la fer'baston'o'n. Kiam li ating'as la par'o'n kaj re'kon'as Geert, li'a furor'o ŝanĝ'as si'n tamen je surpriz'o.

— Nu, el ĉi tio mi kompren'as ver'e absolut'e neni'o'n! Dir'u ja Geert: vi hav'as tre strang'a'n metod'o'n por ven'ig'i Marinjon al rendevu'o. Kaj post'e vi subit'e ĉirkaŭ'brak'as ŝi'n sen ia klar'ig'o. Kio'n signif'as ĉio ĉi tio? Aŭ — ĉu vi jam lud'is ankaŭ ali'a'j'n foj'o'j'n ĉi tiu'n lud'et'o'n mal'antaŭ mi'a dors'o.

— Ne koler'u mi'n, Arjaan, sed mi tut'e ne pet'is ŝi'n, ke ŝi ven'u ĉi tie'n... Kontraŭ'e, ŝi pet'is mi'n!

Arjaan mal'ferm'as si'a'n buŝ'o'n tiel larĝ'e, ke Geert apenaŭ pov'as re'ten'i rid'o'n.

Marinjo est'as ne mal'pli mir'ig'it'a ol ŝi'a patr'o.

— Ĉu mi pet'is vi'n? Ej, Geert! Kaj ĉi tiu leter'o do?

Dir'ant'e ŝi pren'as el poŝ'o la leter'o'n kaj montr'as ĝi'n al Geert.

Tiu subit'e ek'kri'as pro ek'tim'o kaj ek'mir'o. El la intern'a poŝ'o de si'a jak'o pren'as leter'o'n ankaŭ li. Ambaŭ leter'o'j hav'as la sam'a'n en'hav'o'n, sol'a diferenc'o est'as, ke tiu de Geert komenc'iĝ'as per: „Ador'at'a Geert!“

Kelk'a'j'n minut'o'j'n star'as ĉiu'j tri kun grand'a'j okul'o'j, ne pov'ant'e parol'i eĉ vort'o'n.

Subit'e ek'son'as sen'brid'a rid'eg'o. Turn'int'e la kap'o'n ili vid'as inter la arb'et'aĵ'o'j la aper'o'n de J'a'n kaj Willem van Delden.

Nun subit'e ĉio far'iĝ'as klar'a antaŭ Geert.

— Ha, vi kuir'is ĉi tio'n por mi!

Ili rid'eg'as, sed ne long'e.

— Tiel, tiel! Ili far'is tio'n! — kri'as la forĝ'ist'o. — Do mi don'as al ili iom da dres'ad'o, kio'n ili long'e re'memor'os.

Dir'ant'e li kur'as al ili, sed ili rid'ant'a'j kaj rid'eg'ant'a'j help'as si'n lepor'manier'e.

*

Post du semajn'o'j Geert Verdorst renkont'as si'a'j'n du amik'o'j'n, kun kiu'j inter'temp'e li ne parol'is. Ili cert'e opini'is, ke Geert est'as furioz'a kontraŭ ili — kaj nun ili atend'is, ke li vehemente atak'os ili'n per riproĉ'o'j. Kiu pri'skrib'us ili'a'n mir'o'n, kiam li paŝ'is al ili kun etend'it'a'j brak'o'j kaj radi'ant'a'j okul'o'j.

— Mi dev'as vi'n dank'i el la profund'o de mi'a kor'o pro la bon'eg'a serv'o, kiu'n vi, kontraŭ vi'a vol'o, far'is al mi. Ni tre bon'e kompren'as unu la ali'a'n... Marinjo kaj mi, — kaj jam kvar divers'a'j'n foj'o'j'n mi vizit'is ĉe ili. Krom'e mi pov'as ir'i por vort'ŝanĝ'ad'o ĉiu'vesper'e. Kio'n vi dir'as pri tio ĉi?

J'a'n kaj Willem kun'frap'as si'a'j'n man'o'j'n. Kiu est'us pens'int'a...

Geert rakont'as en si'a feliĉ'o ankoraŭ tio'n kaj tio'n, kiel li'n am'as ne sol'e Marinjo, sed ankaŭ Arjaan.

— Sed, dir'u Geert! — inter'romp'as li'n J'a'n. — Ĉu vi vol'as eĉ nun asert'i, ke vi ne est'is sekret'e en'am'iĝ'int'a al ŝi? Nu, nun vi ja pov'as jam ĉio'n konfes'i. En'am'iĝ'int'a, ĉu ne?

— Jes, est'is tiel. Vi est'as prav'a'j. Sed ŝi, ankaŭ ŝi konjekt'is tio'n jam de'long'e. Tio'n rakont'is ŝi'a patr'o mem kaj ankaŭ ŝi cert'ig'is!

— Ho, la patr'o, tiu mal'ĝentil'a bub'o! — rid'as J'a'n kaj Willem rid'eg'as tiel sen'brid'e, ke ili preskaŭ sufok'iĝ'as.

El hollanda J. SZABÓ

En la fin'o de oktobr'o, ĉie tra la region'o'j de Mez'a Eŭrop'a Rus'uj'o oni ordinar'e jam hav'as la unu'a'n neĝ'o'n kaj ne'fort'a'j'n, mal'daŭr'a'j'n neĝ'a'j'n blov'ad'o'j'n. Post ili'a ven'o la natur'o ŝanĝ'as si'a'n aspekt'o'n dum unu aŭ du tag'o'j. De'ŝir'iĝ'as la last'a'j foli'o'j de l’ arb'o'j, flav'iĝ'as la last'a verd'et'a herb'o kaj griz'iĝ'as la karavan'o'j de mal'hel'a'j nub'et'o'j. La ĉiel'o ĉe horizont'o far'iĝ'as diafan'e, hel'e blu'a kun verd'a re'bril'o. Mult'a'j bird'o'j subit'e aper'as tiam en la arb'ar'o'j flug'ant'e al sud'a'j land'o'j, for de la kruel'a nord'a vintr'o.

Est'is feliĉ'o al mi si'a'temp'e, dum tiu'j post'neĝ'a'j tag'o'j, ven'i en maten'o al la nud'a arb'ar'o, kun'e kun mi'a kon'at'ul'o, Ignato: ĝarden'ist'o de ni'a najbar'o — lok'a komerc'ist'o kaj plant'ist'o de flor'o'j, — por avid'e observ'i, kiel Ignato kapt'as la bird'o'j'n per si'a'j artifik'e mask'it'a'j ret'o'j. Tiu'j'n ret'o'j'n li el'met'is ĉiam sur vid'ebl'a, mal'kaŝ'it'a lok'o; ŝut'is sur la danĝer'a por la bird'o'j lok'o i'a'j'n sem'o'j'n; apud tiu'n ĉi al'log'aĵ'o'n met'is kaĝ'o'n kun bird'o, kaj mem si'n li kaŝ'is post iu arb'et'aĵ'o, ankaŭ lert'e mask'it'a per pajl'o kaj neĝ'o. Kiam, al'tir'it'e per la vok'o'j de la kaĝ'a bird'o, ven'is bird'o'j de ĉie el arb'ar'o kaj op'e mal'supr'e'n'flug'is sur la dis'ĵet'it'a'n nutr'aĵ'o'n, Ignato atend'is kelk'a'j'n minut'o'j'n kaj post'e, kiam la bird'o'j kolekt'iĝ'is apud la nutr'aĵ'o en sufiĉ'e grand'a kvant'o, li subit'e, rapid'e tir'is la ŝnur'o'n de la ret'o, ĝi rul'kovr'is la kapt'it'a'j'n, trem'et'ant'a'j'n bird'et'o'j'n kaj Ignato kun ĝoj'a vizaĝ'o rapid'is al ili. Tiu moment'o, kvankam tre barbar'a laŭ la moral'a'j lern'o'libr'o'j, tamen en'hav'is en si grand'a'n ĝoj'o'n de la sukces'int'a ĉas'ist'o, la final'o'n de ia streĉ'ec'o en la cerb'o kaj la senc'o'n de primitiv'a sport'o.

MIHAJLIK: Mal'hel'iĝ'o

Ignato mem est'is tre strang'a hom'o, tut'e mal'konven'a por la ali'a'j kon'at'a'j de mi hom'o'j. Li hav'is ec'o'j'n, kiu'j'n mult'a'j el ili aŭ tut'e ne hav'is, aŭ hav'is en atrofi'a stat'o, kaj kiu'j'n mi'a fantazi'em'a, pur'e infan'a anim'o percept'is de li sen'konsci'e. Sen'lim'a est'is li'a am'o al la natur'o, al best'o'j kaj bird'o'j kaj ĝi nask'is en li asket'ec'o'n, virg'ec'o'n kaj abomen'o'n al la mal'ver'o. Li ne est'is kapt'ant'a la bird'o'j'n por profit'o aŭ por vend'o. Li oft'e dir'is al mi:

— Bird'o est'as io di'a. Ĝi kondut'as pli perfekt'e ol hom'o. Ĝi sankt'e kaj fidel'e plen'um'as la leĝ'o'j'n, montr'it'a'j'n al ĝi de la ĉiel'a Patr'o. De bird'o ni pov'as mult'e lern'i.

Kaj ŝov'int'e la man'o'n en la kaĝ'o'n, kie bat'iĝ'is la nov'e'kapt'it'a'j bird'et'o'j, li kun am'o pren'is iu'n el ili en la man'o'n, kun grand'a emoci'o apenaŭ tuŝ'ad'is ĝi'a'n mal'grand'a'n kap'et'o'n per la lip'o'j, rid'ant'a kaj plen'a de ĝoj'o.

— Ha, ci trem'as, mi'a amik'et'o! Ci tim'as la hom'o'n. Ci prav'as tio'n far'i. Pli terur'a ol la hom'o est'as neni'u ali'a best'o en la mond'o. Tamen jen por ci la rekompenc'o, la escept'o, pri kiu ci eĉ pens'i ne pov'as en ci'a griz'a dolor'o! Flug'u, flor'et'o mi'a, flug'u!

Kaj li subit'e ĵet'is la mal'feliĉ'a'n kre'aĵ'o'n al liber'o kaj ĝoj'is kun'e kun ĝi, eĥ'is al ĝi'a'j unu'a'j feliĉ'a'j, alt'a'j pep'o'j kaj fajf'et'o'j. Pli alt'a'n ĝoj'o'n ol est'i en la „bird'ej'o“ de Ignato mi ne hav'is tiu'temp'e.

Prezent'u al vi mal'grand'a'n konstru'aĵ'o'n, dek'o'n da metr'o'j long'a'n kaj larĝ'a'n kaj ses aŭ pli alt'a'n. Ĝi est'is la re'konstru'it'a ĝarden'a laŭb'o, al kiu Ignato al'don'is nur la plej primitiv'a'j'n fenestr'o'j'n, kaj ĉarpent'is la mal'dik'a'j'n lign'a'j'n mur'o'j'n. Ĝi tamen est'is sufiĉ'e long'a por far'i intern'e de ĝi kelk'a'j'n paŝ'o'j'n.

Dum printemp'o kaj somer'o ĝi est'is tut'e mal'plen'a kaj uz'at'a por la okaz'a'j mastr'um'a'j bezon'o'j, sed de fru'a aŭtun'o, iom post iom, ĝi komenc'is far'iĝ'i la „intern'ej'o“ por la mal'lert'a'j konfid'em'a'j plum'ul'o'j, kiu'j hav'is la okaz'o'n traf'i en la ret'o'j'n de Ignato, por tuj post la al'ven'o de unu'a'j printemp'a'j tag'o'j est'i liber'ig'it'a'j al ĉiu'j kvar direkt'o'j de la mond'o.

Li far'is tiam la sid'lok'o'j'n por la bird'o'j el mal'dik'a'j long'a'j kan'o'j, kaj en la mez'o'n de la konstru'aĵ'o li met'is du aŭ tri larĝ'a'j'n betul'a'j'n branĉ'o'j'n por iluzi'o.

Ĉe la komenc'o de novembr'o jam est'is grand'a tumult'o tie kaj aŭd'iĝ'is la jen gaj'a'j, jen atak'em'a'j, kiel en parlament'o, bird'a'j disput'o'j. Ĝi est'is la ver'a Babela tur'o de la bird'ar'o.

Oft'e mi, jam tiam esperant'ig'it'a, ven'is al tiu bird'ej'o por observ'i la viv'manier'o'n kaj mor'o'j'n de ĝi'a loĝ'ant'ar'o.

Mi renkont'is tie antaŭ ĉio mi'a'j'n mal'nov'a'j'n amik'o'j'n: la sturn'o'n kun la romp'it'a flug'il'o, kiu'n Ignato jam ne liber'ig'ad'is, kiel la ali'a'j'n, dum printemp'o, sed pro ĝi'a kripl'ec'o li ten'is ĝi'n por ĉiam „je sen'pag'a loĝ'ad'o kaj nutr'ad'o“, — kaj la petol'em'a'n fringel'o'n, kun mal'grand'a'j, apenaŭ vid'ebl'a'j griz'a'j har'et'o'j sur vang'et'o'j ĝi'a'j, kiu'n ni nom'is „lam'ul'o“ pro ĝi'a, jam antaŭ la kapt'o romp'it'a, pied'et'o. Ĝi est'is ĉiam sub'tir'it'a supr'e'n, kiam la bird'o sid'is sur la kan'o.

Tiu'j du invalid'o'j-veteran'o'j bon'e kon'is mi'n kaj kutim'e eĉ respond'ad'is per fajf'et'o'j al mi'a vok'o. Ili mem venad'is por ricev'i la manĝ'aĵ'o'n el mi'a'j man'o'j kaj ne est'is pli grand'a ĝoj'o por la fringel'o, ol petol'i kun mi'a'j har'o'j per si'a bek'et'o.

Mi prezent'is al mi tiam la hom'o'j'n sam'e kiel tiu'n bird'ar'a'n komun'um'o'n. Unu'j el ili est'is la afabl'a'j, bon'a'j eĉ en la mal'feliĉ'o, la ali'a'j aŭ sci'vol'a'j, aŭ petol'em'a'j, aŭ malic'a'j kaj eĉ arogant'a'j kaj sang'avid'a'j.

Mi neniam forges'os paru'o'n, kiu malic'e pinĉ'is mi'n per la bek'et'o sur la palpebr'o'n kaj sen mi'a si'n'gard'a mov'o flank'e'n, la okul'o cert'e rest'us por ĉiam difekt'it'a. Tiu'n paru'o'n Ignato dev'is post'e vol'e-ne'vol'e for'ĵet'i el la bird'ej'o, ĉar malgraŭ tio, ke ĝi ricev'ad'is nutr'aĵ'o'n tut'e sufiĉ'a'n kaj bon'a'n — ĝi tra'pik'is la kap'o'j'n kaj mort'ig'is du bel'a'j'n kardel'et'o'j'n kaj kuraĝ'is eĉ atak'i la gigant'a'n por ĝi pirol'o'n. Tiom sang'avid'a est'is ĝi'a natur'o.

Sed la ali'a'j, krom la diskut'a pep'ad'o, ven'is al neni'a vid'ebl'a mal'pac'o kaj vid'ant'e mult'a'j'n al si simil'a'j'n, mal'liber'ig'it'a'j'n en la konstru'aĵ'o, baldaŭ ili al'kutim'iĝ'is al la situaci'o kaj forges'is pri la ŝlos'it'ec'o.

Mi mult'e observ'is kaj aŭskult'is ili'a'j'n vigl'a'j'n diskut'o'j'n, ili'a'j'n lingv'o'j'n. Tre mal'simil'a'j ili est'is. Dum tiu de la pirol'o est'is bas'a zum'ad'o, la kant'o de la kardel'o'j est'is plej optimism'e-arĝent'a'j sonor'il'et'o'j, el ili'a'j aklam'o'j el'salt'is metal'a'j, gaj'a'j son'fajr'er'o'j: „Stiglit! Kikelnikstiglit! Stiglit!“

La fringel'o turn'is si'a'n graci'a'n kap'et'o'n iom supr'e'n, ĝi'a verd'a kol'et'o ond'ad'is pro la sekund'a'j spir'o'j kaj trem'o de l’ gorĝ'et'o dum la koncert'a kant'o, kaj tiu verd'a kol'um'et'o subit'e larĝ'iĝ'is ĉe la fin'a akord'o: „Ĉa-a!“ kantat'a je kelk'a'j oktav'o'j pli mal'alt'e ol la ĝeneral'a kant'a ton'o.

Sed pli mult'e ol ĉiu'j plaĉ'is al mi la kant'o de la sturn'o. Kiel lert'a majstr'o de si'a voĉ'o, li kolekt'is la plej karakter'a'j'n son'o'j'n el la kant'o'j de la ali'a'j bird'o'j kaj post'e prezent'is ili'n laŭ si'a propr'a pri'labor'o — ver'a'n bird'a'n Esperant'o'n, spegul'ant'a'n la komun'a'n lingv'o'n, en kiu ĉiu bird'et'o kun'loĝ'ant'a trov'is iom el la si'a kaj ŝajn'is kompren'i la tut'a'n en'hav'o'n de la kant'o, ĉar ĝi est'is de perfekt'a bel'ec'o kaj am'o al la natur'o, al kiu ne mal'util'is eĉ kelk'a'j sprit'a'j improviz'o'j de la ŝerc'em'a kant'ist'o.

Tre mal'oft'e kant'is la sturn'o, — ĉiu sci'as, ke ne est'as ĝi'a kutim'o kant'i dum aŭtun'o — sed la spert'a bird'ist'o Ignato sci'is far'i mirakl'o'j'n kun si'a'j reg'at'o'j, kaj la natur'o de la invalid'o vid'ebl'e est'is tre kant'em'a kaj muzik'em'a.

Imit'ant'e la sturn'o'n, la „lam'ul'o“ oft'e ankaŭ pen'is prepar'i i'o'n „ĝeneral'a'n“, kaj li sukces'is en kelk'a'j not'et'o'j, sed kvazaŭ id'ist'o, li tuj en'fal'is en perfekt'ig'o'j'n laŭ si'a manier'o kaj sci'o, kaj kripl'ig'is eĉ si'a'j'n propr'a'j'n karakter'a'j'n kant'o'j'n.

La emberiz'o'j — ver'a'j material'ist'o'j nun'temp'a'j — preskaŭ neniam el'ig'is i'a'j'n son'o'j'n, krom la mal'laŭt'a pep'ad'o. Ili sid'is nur sur la grund'o kaj ili ĉiam i'o'n manĝ'is, koket'e sving'ant'e si'a'j'n graci'a'j'n tuf'et'o'j'n.

Ĉiu'foj'e tre baldaŭ al'kutim'iĝ'is al mi la nov'e'kapt'it'a'j fring'o'j — post du, tri tag'o'j ni est'is jam kvazaŭ mal'nov'a'j amik'o'j kaj mi ŝat'is ili'a'n karakter'o'n ne mal'pli ol tiu'j'n de la sturn'o kaj „lam'ul'o“.

Venad'is Ignato kun du, tri sak'et'o'j da nutr'aĵ'o kaj la gaj'a kompani'o si'n ĵet'is al li, flug'is super li'a kap'o kaj eĉ prov'is sid'iĝ'i sur la mal'jun'ul'a'n, de feliĉ'o rid'ant'a'n, bon'a'n vizaĝ'o'n...

Muĝ'as, blov'as per torent'o'j da akv'a polv'o la ted'a, oblikv'a, aŭtun'a vent'o. Mal'alt'a'j ramp'as la nub'o'j, tiom mal'alt'a'j, ke la lum'o'j de la urb'o brul'ig'as ili'a'n mal'supr'a'n part'o'n per flav'a, despot'ism'a kolor'o. Kiel ĉifon'aĵ'o'j ili lek'as la mal'proksim'a'j'n pint'o'j'n de mont'o'j kaj ĉe la kontraŭ'a, mal'alt'nivel'a horizont'o, kie ili'a'j ŝir'it'a'j, de-sub'e lum'ig'it'a'j rand'o'j dis'iĝ'as seg'il'dent'e — vid'iĝ'as nigr'a'j, mal'rekt'a'j tri'angul'o'j, prem'eg'ant'a'j per si'a sen'esper'a, abism'a kolor'o...

Aŭtun'a mort'a spir'o ŝajn'as blov'i de tie. Aŭtun'e est'as agord'it'a mi'a kor'o, ŝir'it'a'j est'as la pens'o'j, kiel tiu'j nub'o'j, kaj sen'esper'e mal'hel'a'j est'as la abism'o'j inter la romp'iĝ'ant'a'j, altern'e tajd'ant'a'j fantazi'o'j kaj re'memor'o'j. Mi est'as en la regn'o de aŭtun'o, kie la last'a est'as pli potenc'a ol printemp'o aŭ vintr'o.

Kaj tie, hejm'e, en la land'o, kiu'n la sen'kompat'a sort'o for'pren'is de mi, la sam'a'n tag'o'n jam ebl'e flug'as la gaj'a'j, bril'ant'a'j, per stel'o'j kaj punt'o'j fal'ant'a'j neĝ'er'et'o'j. La nub'o'j, de kiu'j fal'as la neĝ'er'o'j, ne est'as ankoraŭ long'a'j. Ili est'as griz'a'j, kiel fel'aĵ'o de lup'o, kaj ili'a'j rand'o'j est'as kiel long'har'a'j vost'o'j de sabl'o'kolor'a vulp'o...

Kaj mi'a mal'nov'a amik'o, Ignato — ĉu li viv'as ankoraŭ? — est'as ankaŭ tie, mal'proksim'e... Ĉu kiel antaŭ'e li eĥ'e respond'as per lert'a ek'fajf'et'o al arĝent'a vok'o de kardel'o'j, al zum'ad'o de pirol'o'j? ... Aŭ li jam tut'e griz'iĝ'is, klin'iĝ'is ter'e'n kaj sid'as ie en la angul'o de kuir'ej'o, de ĉiu'j forges'it'a; aŭ jam kuŝ'as en la mal'varm'a, de aŭtun'a pluv'ar'o satur'it'a ter'o, en tomb'o sur'kresk'it'a de salik'o'j, super kiu kant'as iu el li'a'j antaŭ'a'j plum'vest'it'a'j amik'o'j, — kiu sci'as?...

N. HOHLOV

Tra la kamp'o ir'is jun'ul'o kant'ant'e al la rand'o de l’ arb'ar'o. La sun'o super'verŝ'is li'n per laf'o de radi'o'j, kaj kant'ant'e li ĵet'is si'a'n ĉap'et'o'n en la aer'o'n. Kiam li ating'is la rand'o'n de la arb'ar'o, la du'on'o'n de li'a vizaĝ'o kovr'is ombr'o, la ali'a'n du'on'o'n brul'ig'is la sun'o. Nun li jam ne kant'is, li fajf'is. Li'a fajf'o, kvazaŭ turd'o'tril'o, tra'salt'ad'is la arb'ar'o'n kaj ating'is la orel'o'j'n de mal'jun'a hom'o, kiu, apog'ant'e si'n per nod'a baston'o, pen'ad'is ekster'e'n el la arb'ar'o. Ĵus li ating'is la rand'o'n, kiam la jun'ul'o, kun laŭt'a'j ĝoj'kri'o'j, maŝ'is ŝnur'o'n ĉirkaŭ si'a kol'o por pend'ig'i si'n.

La Mal'jun'ul'o: Je la am'o de Di'o, kio'n vi far'as?

La Jun'ul'o: Hej-haj! Mi pend'ig'as mi'n.

La Mal'jun'ul'o: Tim'u Di'o'n, jun'ul'o, ne for'ĵet'u vi'a'n viv'o'n, kiu ebl'e hav'as ankoraŭ mult'e da bon'o kaj bel'o por vi. Kial vi vol'as mort'i?

La Jun'ul'o: Mi'a kor'o est'as plen'a de plezur'o, kaj mi sent'as mi'n tiel feliĉ'a! Kaj ĉi tiu branĉ'o tiel al'log'e rigard'is mi'n, ke mi pens'is: est'us bon'e, se mi sur'pend'ig'us mi'n.

La Mal'jun'ul'o: Vi est'as sen'pri'pens'a bub'o, kiu lud'as kun mi, ne kun la mort'o.

La Jun'ul'o: Neniam spert'u pli da mal'respekt'o kontraŭ vi, ho mal'jun'ul'o, ol mi sent'as al vi. Vi'a'j har'o'j est'as blank'a'j, vi'a vizaĝ'o mal'ĝoj'a. Kie'n vi pen'ad'as, bon'a mal'jun'ul'o?

La Mal'jun'ul'o: Mi ripoz'os iom ĉi tie ĉe la arb'ar'a rand'o. Mi'a'j pied'o'j est'as kaduk'a'j kaj mi'a anim'o pez'a pro la ŝarĝ'o de la viv'o. Mi ir'as al okcident'o.

La Jun'ul'o: Vi'a anim'o est'as pez'a pro la ŝarĝ'o de la viv'o kaj vi ir'as al okcident'o. Kiel mal'gaj'a'j vort'o'j kaj kiel mal'gaj'a migr'o'voj'o! Kiom da jar'o'j vi hav'as, mal'jun'ul'o?

La Mal'jun'ul'o: Se Di'o permes'os al mi ĝis'viv'i, en decembr'o mi est'os ok'dek'jar'a.

La Jun'ul'o: Kaj vi ir'as ĉiam ankoraŭ sol'a la voj'o'n de l’ viv'o? Ĉu vi ne hav'as kaban'o'n, kie vi pov'us ĝis'atend'i la mort'o'n? Ĉu vi ne hav'as nep'o'n, kiu kis'us vi'a'n man'o'n?

La Mal'jun'ul'o: Mi hav'as kaban'o'n, sed en ĝi sid'as ali'a'j. Jun'a'j kaj sen'kor'a'j. Mi hav'as nep'o'n, sed tiu ne kis'as al mi la man'o'n. Dum ok'dek jar'o'j mi ne renkont'is la ĝoj'o'n. Kaj mi ne vol'as mort'i antaŭ ol mi vid'os ĝi'n.

La Jun'ul'o: Fru'printemp'e mi pas'ig'is mi'a'n du'dek'kvar'a'n jar'o'n. Kiel infan'o, mi ŝat'is la kapr'id'et'o'n kaj la hund'o'j'n. Kiel knab'o, la libr'o'j'n, kaj nun la flor'o'n, la bel'a'n knab'in'o'n, la matur'a'n frukt'o'n kaj la trem'ant'a'n arb'o'foli'o'n. Kaj rid'et'is al mi ĉio: la frukt'o, la bel'a knab'in'o, kaj mi'a kor'o est'as plen'a de plezur'o. Kompat'ind'a mal'jun'ul'o, kiel mi pov'us don'i al vi iom el ĝi.

La Mal'jun'ul'o: Kaj tamen vi vol'as mort'i?

La Jun'ul'o: Kaj tamen vi vol'as viv'i?

La Mal'jun'ul'o: La esper'o re'ten'as mi'n.

La Jun'ul'o: La plen'um'iĝ'o for'send'as mi'n. Mal'jun'ul'o, est'as ja tut'e egal'e, kio'n ni far'as, la ĉef'a afer'o est'as, ke ni pov'u far'i tio'n, kio'n ni vol'as. Jen, kiam la sun'o bril'is al mi'a'j okul'o'j kaj la arb'ar'rand'a vent'et'o balanc'is al mi ĉi tiu'n bel'eg'a'n branĉ'o'n, kvazaŭ est'us aper'int'a vizaĝ'o de fe'in'o antaŭ mi, kaj la arb'ar'o rid'eg'is kaj la fe'in'o rid'et'is, kaj de ĉie am'o kaj feliĉ'o flustr'is al mi: pend'ig'u vi'n, pend'ig'u vi'n!

La Mal'jun'ul'o: Kaj se mi ne est'us ven'int'a, nun vi jam est'us inert'a kadavr'o. Ĉu vi aŭd'as la kornik'o'n? Ĝi jam est'us el'tranĉ'int'a vi'a'n okul'o'n. Vi'a bel'a, bril'a mond'o jam est'us nigr'a Neni'o.

La Jun'ul'o: Tio est'as vid'o de l’ viv'ant'o, sed ne domaĝ'o de l’ mort'int'o. Mi kompat'as vi'n, bon'a mal'jun'ul'o, ŝajn'as, ke vi neniam est'is feliĉ'a. Se nur dum moment'o vi est'us sent'int'a, kiel dolĉ'e est'as viv'i, vi ne bedaŭr'us tiu'n, kiu mort'as antaŭ ol la dolĉ'o far'iĝ'as mal'dolĉ'a.

La Mal'jun'ul'o: Mi'a'j mal'jun'a'j okul'o'j vid'is mult'a'j'n feliĉ'a'j'n hom'o'j'n, ĉiu'j abomen'is la mort'o'n.

La Jun'ul'o: Ili ja ne est'is feliĉ'a'j, nur avar'a'j. Avar'e ili kolekt'is la minut'o'j'n, kvazaŭ oni pov'us kolekt'i la temp'o'n. Unu minut'o plus unu minut'o ne est'as du minut'o'j, nur unu. La am'o est'as sol'a long'a kis'o, la feliĉ'o est'as sol'a spir'o profund'a. Ŝanĝ'u do rapid'e la kis'o'j'n, ĉar mal'e neniu'n el ili vi konserv'os, vi nur ek'enu'os ĝi'n. Ĉu da capo? Jen, mal'jun'ul'o, pro tio mi pri'tim'as mi'a'n feliĉ'o'n. Kiam ĉio'n ni hav'as, kiam ĉio gust'as bon'e al ni, tiam mort'i, kiel la am'em'a urogal'o, jen la plen'ec'o de la viv'o, kaj ne la mal'rapid'a lac'iĝ'o, la cert'a en'mizer'iĝ'o, la sen'ĝoj'a orf'iĝ'o.

La Mal'jun'ul'o: Ne dec'as mok'i la blind'ul'o'n, parol'ant'e al li pri kolor'o'j, kiu'j'n li ne kon'as, je kiu'j li eĉ kred'i ne pov'as.

La Jun'ul'o: Rigard'u en la spegul'o'n, kaj dir'u: ĉu est'as dezir'ind'e por feliĉ'a jun'ul'o far'iĝ'i tia, kia est'as vi?

La Mal'jun'ul'o: Feliĉ'a jun'ul'o neniam far'iĝ'os tia, kia mi est'as. Li far'iĝ'os feliĉ'a mal'jun'ul'o, kaj li'a'j ĝoj'o'j sam'e ek'ĝerm'os, kiel la plezur'o de l’ anim'o post blind'ig'a somer'bril'o.

La Jun'ul'o: Se mi est'us cent'jar'a, tamen mi pens'us nur pri mi'a jun'ec'o. Ĉi tiu'n feliĉ'o'n mi neniam pov'os plu akir'i, kaj kiu bezon'as ĉi tiu'n feliĉ'o'n, por tiu ali'a feliĉ'o ne est'as feliĉ'o. Adiaŭ, kompat'ind'a mal'jun'ul'o, ne embaras'u mi'n plu en la plezur'o de l’ feliĉ'a mort'o.

La Mal'jun'ul'o: Est'as ebl'e, ke ie ek'kresk'os ĉi nokt'e flor'o por vi, por morgaŭ. Vi pov'us mort'i ne sci'ant'e, ĉu la morgaŭ'o ne est'os pli bel'a ol la hodiaŭ'o?

La Jun'ul'o: La morgaŭ'o est'as ĉiam pli bel'a, pli ĉiel'a ol la hodiaŭ'o. Ĝis tiam, kiam la viv'o ating'is si'a'n tag'mez'o'n. Nun mi est'as plen'a de la konsci'o pri viv'o, kaj ven'os morgaŭ'o, kiu don'os al mi mal'pli mult'e. La viv'o plen'ŝut'as mi'a'n arb'o'n per flor'o'j, por ke ĝi pov'u post'e de'ŝir'i flor'o'j'n de la arb'o de mi'a viv'o. Mi tromp'os vi'n, ruz'a viv'o, mi akcept'as vi'a'j'n flor'o'j'n, kaj post'e, plen'ŝarĝ'int'e mi'n, mi for'kur'as. Evoe! Viv'u la mort'o!

La Mal'jun'ul'o: La viv'o'n vi ne pov'as tromp'i. Vi salt'os en tomb'o'n, kaj vi'a'j flor'o'j rest'os tie ĉi.

La Jun'ul'o: Sed mi ne vid'os, kiel for'ŝtel'os ili'n de mi la temp'o. Mi ne sci'os pri tio, mi ne plor'os pri tio, plen'e de dank'o kaj am'o al Di'o, mi ek'dorm'os en mi'a pomp'a flor'ad'o.

La Mal'jun'ul'o: Vi ja rifuĝ'us de la morgaŭ'o, kiu est'as la cel'o de l’ viv'o. De'post mi'a infan'aĝ'o mi atend'as je la morgaŭ'o, mi ir'as, kun kaduk'iĝ'ant'a'j tenden'o'j, antaŭ la morgaŭ'o'n. Se ĉi tiu'n morgaŭ'o'n mi ating'os, volont'e mort'os ankaŭ mi, sed kun ŝvit'o sur mi'a frunt'o kaj kun mal'dolĉ'a ĉagren'o en mi'a kor'o mi ir'as antaŭ ĝi'n, kaj se venen'a serpent'o sibl'us al mi, eĉ flug'i mi pov'us per mi'a'j mal'jun'a'j pied'o'j por sav'i mi'n de ĝi'a mord'o.

La Jun'ul'o: Mi'a morgaŭ'o est'as mal'antaŭ mi. Mi'a am'at'in'o neniam est'os plu tiel bel'a, kiel hieraŭ. Mi'a'j brak'o'j neniam prem'os ŝi'n tiel fort'e al mi'a brust'o, kiel hieraŭ. Post mi'a kis'o ŝi neniam ruĝ'iĝ'os tiel ĉast'e, kiel hieraŭ. Sed kompren'u, mal'jun'ul'o, mi ne vol'as mort'i, mi nur mort'as.

La Mal'jun'ul'o: Mi ne mort'os, mi nur vol'as. Kulp'o est'as for'ir'i de la ter'o, antaŭ ol oni est'is feliĉ'a, kaj kulp'o est'as for'las'i la ter'o'n, kiam oni est'as feliĉ'a.

La Jun'ul'o: Ne tromp'u vi'n mem, kompat'ind'a mal'jun'ul'o, vi ir'as al la viv'o, kaj vi ven'as al la tomb'o. La feliĉ'o'n van'e vi jam atend'as, ĝi est'as mal'antaŭ vi. Por feliĉ'o oni bezon'as jun'ec'o'n; kiam vi est'os jun'a?

La Mal'jun'ul'o: Mi est'is.

La Jun'ul'o: Eĉ se vi est'is, tamen vi ne est'is. La feliĉ'o'n vi renkont'is jam antaŭ long'e, sed tiam, atend'ant'e je la morgaŭ'o, vi for'ĵet'is ĝi'n de vi. Kompat'ind'a mal'jun'ul'o, kiu atend'as i'o'n de la viv'o, al tiu ĝi don'as neni'o'n. Adiaŭ.

La Mal'jun'ul'o: Do, ĉu vi ne mort'ig'os vi'n?

La Jun'ul'o: Ankaŭ tio est'us est'int'a bon'a, ankaŭ ĉi tiel est'as bon'e. Al neni'o mi vol'as lig'i mi'n. Adiaŭ.

Post ĉi tio la jun'ul'o ĝoj'e ek'kri'is kaj mal'aper'is en la dens'aĵ'o de l’ arb'ar'o. La mal'jun'ul'o pri'aŭskult'is ĝis la last'a krak'et'o de branĉ'o. Post'e ne'esprim'ebl'a ĝoj'o ek'bril'is en li'a'j mal'jun'a'j okul'o'j. Nom'e la jun'ul'o forges'is pri la ŝnur'o, ĝi rest'is sur la branĉ'o.

La Mal'jun'ul'o: Kia feliĉ'o!

Kaj li pend'ig'is si'n.

El la hungar'a: E. T. BARADLAY

Jes, mi far'iĝ'is redaktor'o-el'don'ant'o-pres'ant'o-administr'ant'o de „Lingv'o Inter'naci'a“. Al tiu kvar'obl'a ofic'o mi pov'as al'don'i kvin'a'n: kompost'ist'o, ĉar mi propr'a'man'e kompost'is la gazet'o'n. Tia mult'flank'a task'o cert'e est'as tro por unu sol'a person'o, precip'e por iu, kiu est'as izol'it'a esperant'ist'o. Tamen mi klopod'is plen'um'i mi'a'n rol'o'n; mi ja klopod'is, sed bedaŭr'ind'e ne sukces'is. La gazet'o, kompren'ebl'e, ne est'is sur tia nivel'o, sur kia ĝi est'us dev'int'a.

Mi mal'ĝoj'is. Kia'manier'e el'ir'i el tiu embaras'a stat'o, por sav'i la gazet'o'n? Pri tio mi serĉ'is rimed'o'n. Mi rev'is pri trans'migr'o Budapeŝton; mi opini'is, ke tie, kun la help'o de la tie'a'j fervor'a'j sam'ide'an'o'j (ho, tre mal'mult'a'j ankoraŭ) mi pov'us rezult'ig'i pli da prosper'o. Baldaŭ mi for'las'is tiu'n ide'o'n kiel ne'real'ig'ebl'a'n, precip'e pro teknik'a'j kaj financ'a'j kaŭz'o'j.

Tamen i'o'n mi trov'is en la hungar'a ĉef'urb'o; mi trov'is tie fervor'a'n teknik'a'n kun'labor'ant'o'n: S-ro Kajetano Seper, kompost'ist'o, kler'a, jun'a esperant'ist'o entuziasm'e konsent'is far'iĝ'i mi'a teknik'a kun'labor'ant'o kaj li ven'is en Szekszárd. Tia'manier'e ni don'is fort'a'n antaŭ'e'n'puŝ'o'n al la gazet'o, sed nur en teknik'a rilat'o: ĝi aper'ad'is regul'e.

MUNKÁCSY: Milton Dikt'as La „Perd'it'a Paradiz'o“-N

Unu bel'a'n tag'o'n (mi ver'e pov'as dir'i „bel'a'n“) la poŝt'o al'port'is al mi leter'o'n el Parizo. Ne est'is mal'oft'e, ke mi ricev'is leter'o'n el Parizo; ĝi est'is sub'skrib'it'a „Paul Fruictier“. Tiu nom'o ne est'is jam ne'kon'at'a por mi. S-ro Fruictier propon'is al mi, ke li vol'us far'iĝ'i redaktor'o de „Lingv'o Inter'naci'a“.

Vi pov'as imag'i, kar'a leg'ant'o, la kor'sent'o'j'n, kiu'j'n kaŭz'is al mi tiu leter'o. Jen la help'o, jen la sav'o! Kaj mi... ŝancel'iĝ'is; mi ne sufiĉ'e kon'is ankoraŭ S-ro'n Fruictier. Mi tuj skrib'is al la tiam'a Societ'o por la Propagand'o de Esperant'o en Epernay (Franc'uj'o) al S-ro de Beaufront, por hav'ig'i al mi sci'ig'o'j'n pri tiu sinjor'o. La sci'ig'o'j est'is pli kontent'ig'a'j ol mi dezir'is, do... S-ro Fruictier far'iĝ'is redaktor'o de „Lingv'o Inter'naci'a“.

Tia'manier'e okaz'is, ke la redakt'ad'o fal'is en la man'o'j'n de la tri'a Paŭlo!...

La redaktor'ŝanĝ'o tre util'e efik'is al la gazet'o: ĝi far'iĝ'is serioz'a, plaĉ'a, bon'e inform'it'a; ĝi'a'j abon'ant'o'j subit'e pli'mult'iĝ'is, tia'manier'e, ke ĝi cert'ig'is al mi eĉ iom da profit'o. S-ro Fruictier zorg'e send'ad'is al mi la manuskript'o'j'n kaj la gazet'o far'iĝ'is universal'a inform'il'o, la ver'a centr'a organ'o de la esperant'ist'o'j.

La ven'ont'a'n jar'o'n (1903) mi, kompren'ebl'e kun la konsent'o de la redaktor'o, ŝanĝ'is la format'o'n de la gazet'o: ĝi far'iĝ'is libr'o'format'a, kiu'n ĝi konserv'is por ĉiam.

„Lingv'o Inter'naci'a“ hav'is tiam ne nur sufiĉ'e mult'a'j'n abon'ant'o'j'n, sed ankaŭ tre bon'a'j'n kun'labor'ant'o'j'n. Ar'e ven'is la literatur'a'j manuskript'o'j al la redakci'o, kaj ili tiom amas'iĝ'is, ke est'is al ni absolut'e ne'ebl'e en'pres'i en la gazet'o eĉ la plej bon'a'j'n literatur'aĵ'o'j'n original'a'j'n aŭ traduk'it'a'j'n — konsider'ant'e la modest'a'n ampleks'o'n de la gazet'o. Por for'ig'i tiu'n embaras'o'n, ven'is al mi la ide'o: est'ig'i literatur'a'n foli'o'n, kaj mi fond'is, en juli'o 1903, la 12-paĝ'a'n foli'o'n titol'it'a'n „Literatur'a Bibliotek'o de Lingv'o Inter'naci'a“.

Tiu al'don'o en'hav'is nur literatur'aĵ'o'j'n kaj est'is abon'ebl'a apart'e de la gazet'o.

Mi dev'as rimark'ig'i, ke preskaŭ ĉiu'j abon'ant'o'j de „L. I.“ abon'is ankaŭ la literatur'a'n al'don'o'n. Tial, post unu jar'o kaj du'on'o, ni ĉes'ig'is la el'ir'ig'o'n de ĝi kaj, pli'grand'ig'ant'e L. I.-n mem, ni kun'ig'is ĝi'n kun la literatur'a al'don'o.

En tiu temp'o aper'is, en mi'a pres'ej'o, la unu'a el'don'o de la fam'a Esperant'a Sintaks'o de S-ro Paul Fruictier. Ankaŭ ali'a'j'n esperant'a'j'n pres'aĵ'o'j'n mi pret'ig'is, laŭ mend'o de divers'land'a'j sam'ide'an'o'j.

Krom tio mi verk'is artikol'o'j'n propagand'a'j'n pri Esperant'o por kelk'a'j hungar'a'j gazet'o'j kaj ĵurnal'o'j, kiu'j'n ili'a'j redakci'o'j en'pres'is bon'vol'e. Tiu'j artikol'o'j bon'e efik'is kaj hav'is, kvankam ne gigant'a'n, tamen ŝat'ind'a'n rezultat'o'n por ni'a afer'o.

* * *

La hom'o neniam est'as kontent'a; li ĉiam dezir'as por si pli'bon'ig'o'n, eĉ se li'a sort'o est'as super'favor'a. Ankaŭ mi ne est'is kontent'a, kvankam la afer'o de „Lingv'o Inter'naci'a“ pli bon'e aranĝ'iĝ'is ol mi est'is dezir'int'a. Tiam mi pri'pens'is: kiel agrabl'e, kiel komfort'e est'us, se la redakci'o kaj administraci'o trov'iĝ'us en la sam'a urb'o! Se mi trans'migr'us Parizon... Ha! Utopi'o!... Kial utopi'o? Cert'e, la mont'o neniam ir'us ĉe Mohamedon; sed Mohamed ja pov'as ir'i ĉe la mont'o'n. Kaj tiu ide'o ne vol'is for'las'i mi'n; ĝi tiel fiks'iĝ'is en mi'a anim'o, ke mi ne pov'is liber'ig'i mi'n de ĝi.

(Daŭr'ig'ot'a.)

PAŬLO De LENGYEL.

[Aŭskult'u] [Vid'u PDF-on] [MusicXML]

Ni'a'j Eminent'ul'o'j

D-Ro EDMOND Privat

Oskar'o Spengler: La Sub'ir'o De L’ Okcident'o (german'e).

Jen libr'o, pri kiu mult'e ankoraŭ parol'os kaj diskut'os la leg'int'o'j kaj ankaŭ la ne'leg'int'o'j. La aŭtor'o for'las'as la voj'o'n de la ĝis'nun'a pens'manier'o, kaj dir'as, ke anstataŭ la indukt'a kaj dedukt'a pens'ad'o oni dev'as aplik'i en la scienc'o'j la intuici'o'n, la intern'a'n, mistik'a'n ek'vid'o'n.

Laŭ li, la kultur'o est'as organism'o, kiu nask'iĝ'as, viv'as kaj mort'as. La kultur'o do viv'as si'a'n viv'o'n kvazaŭ spontan'e, la hom'o'j ne kre'as kaj ne pov'as kre'i ĝi'n. Mal'e, la kultur'o kre'as, form'as la hom'o'j'n laŭ si'a figur'o.

Laŭ ĉi tiu vid'punkt'o analiz'int'e la ĝis'nun'a'j'n kultur'o'j'n, li konklud'as, ke ni'a okcident'a kultur'o mal'jun'iĝ'is kaj est'as antaŭ mort'o. Kun la kultur'o de la hodiaŭ'o pere'os ankaŭ la hom'o de la hodiaŭ'o, ven'os nov'a kultur'o, kiu kre'os hom'o'j'n nov'a'j'n. Laŭ li, la hom'o'j de la nov'a kultur'o est'as jam vid'ebl'a'j, ili est'as la hom'o'j de Orient-Eŭrop'o, de Ruslando. Ebl'e ni pov'os okup'iĝ'i pli detal'e pri la verk'o en iu sekv'ont'a numer'o.

T. M.

La SUBMETlĜO De La Meger'o.

Est'as oft'e dir'at'e, ke Shakespeare ne est'as ŝat'at'a de si'a'j sam'land'an'o'j, sed la hom'amas'o, kiu ĉe'est'as la prezent'ad'o'n de li'a'j dram'o'j ĉe la „Old Vic“ teatr'o, kontraŭ'as tiu'n ide'o'n. Tie oni pov'as vid'i la dram'o'j'n de la angl'a geni'ul'o, lud'at'a'j'n kiel ebl'e plej laŭ la intenc'o de la aŭtor'o. Nun'temp'e, atent'em'a ĉe'est'ant'ar'o aplaŭd'is la prezent'ad'o'n de la „Sub'met'iĝ'o de la Meger'o“. Kutim'e la plej el'star'ant'a'j trajt'o'j est'as la bru'eg'o de Petrukio kaj la kri'eg'o'j de la frenez'iĝ'int'a Katrino, sed en la nun'a prezent'ad'o, la scen'o'j inter Petrukio kaj Katrino est'as inspir'it'a'j per nov'a kompren'o de la intenc'o de Shakespeare. Tut'e tra la dram'o est'as evident'e, ke Petrukio al'pren'as la rol'o'n de fanfaron'em'a tiran'o, sed ver'e admir'as la bel'a'n Katrinon, kiu rifuz'as akcept'i la mal'super'a'n pozici'o'n don'it'a'n al vir'in'o'j de ŝi'a mon'avid'a patr'o kaj la marĉand'a'j am'ind'um'ant'o'j. Kvankam ard'e sopir'ant'e je am'o, ŝi tamen mal'dign'as ekzerc'i la kutim'a'j'n, mal'sincer'a'j'n artifik'o'j'n, per kiu'j la frat'in'o hav'ig'as si'a'n vol'o'n.

La kulp'o'j de Katrino nask'iĝ'is el ŝi'a fort'a karakter'o, kaj Petrukio, mem honest'a kaj sincer'a, vid'as la sam'a'j'n ec'o'j'n en la mal'laŭd'at'a meger'o. Sam'temp'e li sci'as, ke Katrino bezon'as lecion'o'n; ŝi dev'as konstat'i la konfuz'o'n kaj mal'trankvil'ec'o'n kaŭz'at'a'j'n de person'o kiu si'n liver'as al ne'reg'at'a humor'o. La mir'ig'it'a Katrino vid'ant'e, ke Petrukio pretekst'as ag'i tiel'e el plen'a am'o al ŝi, lern'as ke am'o per si mem ne cert'ig'as feliĉ'o'n, ke ambaŭ dev'as ofer'i si'a'n vol'o'n kaj sub'met'i si'a'j'n dezir'o'j'n reciprok'e. Tuj kiam Katrino el'kompren'as tio'n, la venk'o est'as al la edz'o. Li for'port'as, ne kri'eg'ant'a'n, barakt'ant'a'n meger'o'n, sed am'ant'in'o'n, kies fort'a vol'o est'as venk'at'a per la konvink'o de ŝi'a rezon'pov'o, do ŝi ne sub'met'iĝ'as pro la per'fort'o de Petrukio, sed ĉar ŝi subit'e konstat'as li'a'n ver'a'n am'o'n al ŝi. Est'ant'e vir'in'o de fort'a'j emoci'o'j, ŝi am'as tiel pasi'e, kiel ŝi antaŭ'e mal'am'is. Neniel ali'e pov'as est'i kompren'at'a la komplet'a ced'o en la last'a akt'o.

La sukces'o de la prezent'ad'o'j ĉe la „Old Vic“ teatr'o, ankaŭ est'as ŝuld'at'a al la rol'ul'o'j, kiu'j lud'as la tiel nom'it'a'j'n „mal'pli grav'a'j'n“ rol'o'j'n. Shakespeare ne pri'skrib'is el'star'ant'a'n hero'o'n aŭ heroin'o'n, ĉirkaŭ kiu la tut'a interes'o de la dram'o koncentr'iĝ'as. Kontraŭ'e, ĉiu rol'ul'o hav'as grav'a'n part'o'n en la dis'volv'iĝ'o de la tem'o, do la zorg'a kaj bon'a interpret'ad'o de ĉiu, eĉ la plej humil'a, est'as neces'a al la sukces'o de la tut'a dram'o. Pro tio, la aper'o de fam'kon'at'a aktor'o aŭ aktor'in'o kiel ĉef'a lud'ant'o oft'e difekt'as la harmoni'a'n prezent'ad'o'n de la dram'o. Ĉe la „Old Vic“, ĉiu rol'ul'o lud'as zorg'e kaj inteligent'e por cert'ig'i la sukces'o'n.

(„Old Vic“ est'as kares'em'a nom'o por la „Victoria Hall“, teatr'o apud Waterloo Bridge, Londono.)

EMMA L. OSMOND

CLAUDE FARRÈRE est'as ver'e de'nask'a roman'verk'ist'o, kiel Balzac kaj A. Daudet, la sol'a ebl'ec'o kaj manier'o, kiu konform'as al la esprim'iĝ'o de li'a spirit'o, est'as la roman'o. Sed tie li est'as hejm'e, li hav'as tiu'n facil'ec'o'n en la stil'o kaj fantazi'o'n en la tem-plekt'ad'o, kiu'j disting'as la grand'a'j'n fabl'ist'o'j'n. Li'a prezent'manier'o, sen'per'a, natur'a kaj intim'a, kvazaŭ flat'e al'log'as ni'a'n atent'o'n. Ĉio plaĉ'as, kio'n li skrib'as.

Maroko est'as nun'temp'e en mod'o. Tie'n konduk'as ni'n la nov'a roman'o de Farrère: la Nov'a'j Hom'o'j: en la urb'o'n Casablanka, kies el'kresk'o est'as ne mal'pli mir'ind'a, ol tiu de la modern'a Amerik'o. Tem'as pri ge'edz'iĝ'o inter indiĝen'a regiment'estr'o kaj jun'a, mal'riĉ'a, sed aristokrat'a franc'in'o. La vir'o est'as interes'a, ag'em'a kaj energi'a, sed krud'a kaj vulgar'a. La vir'in'o est'as graci'a, ĝen'iĝ'em'a, hav'as la delikat'ec'o'n de la blu'a sang'o. Kiel la fremd'ec'o de ili'a'j anim'o'j kre'as ĉiam pli kaj pli pez'a'n atmosfer'o'n, en kiu dev'as dron'i la am'o, tio'n rakont'as ĝis la dram'a fin'o la roman'o kun majstr'a kaj kolor'a pri'pentr'o de la koloni'a viv'o.

(-tois)

De'post jar'o'j est'as la plej grand'a'j okaz'int'aĵ'o'j de la budapeŝta teatr'a viv'o: la premier'o'j de FRANCISKO MOLNÁR, sed dum li'a'j antaŭ'a'j teatr'aĵ'o'j est'is nur kvazaŭ spirit'a'j frand'aĵ'o'j, ĉiu est'is baz'it'a sur ia sprit'a artifik'o, — la nun'a dram'o: la „Ĉiel'a kaj Ter'a Am'o“ est'as io por la kor'o. La meti'a perfekt'ec'o est'as ankaŭ en ĉi tiu dram'o preskaŭ diabl'a, sed oni tra'sent'as la puls'o'n de la kor'o. Ebl'e la tut'a dram'o est'as nur simbol'o de tio, ke la poet'o naŭz'iĝ'is pri la nun'temp'a ter'a viv'o mal'pur'a, kovr'it'a per ŝlim'o de la terur'a super'akv'eg'o de l’ milit'o kaj vol'as rifuĝ'i tie'n, kie'n ne pov'is ating'i la mal'pur'a'j ond'o'j. Kaj laŭ ĉi tiu simbol'ism'o la dram'o est'as la tragedi'o de tiu'j, kiu'j ne trov'as si'a'n lok'o'n en la nun'a mal'pur'a, konfuz'a mond'o, kie nur la mal'honest'ul'o'j kaj per'fort'ul'o'j pov'as viv'i kaj prosper'i.

El ĉi tiu fru'matur'a, orf'a, por mort'o destin'it'a generaci'o li pren'as si'a'n heroin'o'n. Lonti est'as bel'a rev'em'a 17-jar'a knab'in'o, fil'in'o de grand'mond'a sinjor'in'o. Ŝi abomen'as si'a'n ĉirkaŭ'aĵ'o'n, la histeri'a'j'n, afekt'a'j'n amik'in'o'j'n, la am'at'o'n kaj fianĉ'o'n de si'a eks'edz'in'iĝ'int'a patr'in'o: milit'milion'ul'o'n, kavalir'o'n de l’ konjunktur'o. Kaj ŝi am'as, kun la ĉast'a ador'o de si'a pur'a anim'o, jun'ul'o'n, kiu est'as — en'am'iĝ'int'a al si'a patr'in'o. Kaj kiam ŝi ek'sci'as ĉi tio'n, ŝi perd'as la ekvilibr'o'n de si'a anim'o. Kun la obstin'a pen'o de l’ frenez'o ŝi el'ŝir'as si'n el la marĉ'a ter'a viv'o, sur'met'as la flug'il'o'j'n, kiu'j'n ŝi ricev'is por mask'o'bal'o kaj port'as ili'n, ferm'iĝ'int'e en si'a ĉambr'o; ŝi kre'as por si ĉiel'o'n, ĉar ŝi jam pov'as viv'i nur en ĉi tiu art'e'far'it'a ĉiel'o. Kaj kiam la anĝel'ĥor'o de la krist'nask'fest'ant'a'j knab'o'j ek'son'as sub la fenestr'o, tra la fenestr'o ŝi el'flug'as, ŝi flug'us — kaj ŝi fal'as el la alt'o kaj frakas'as si'n, kompat'ind'a anĝel'o kun flug'il'o'j el metal'faden'o kaj ĉifon'o'j.

(-las)

Poezi'o de Stanislav Schulhof.

Plen'man'o da vers'o'j, grand'a promes'o port'it'a en la fru'a'n tomb'o'n... kar'a mal'feliĉ'a poet'o, kar'a mal'san'a doktor'o, kor'tuŝ'it'e mi ek'kares'as vi'a'n memor'o'n. Mi freŝ'e memor'as pri la grand'a emoci'o, kiam mi unu'e leg'is ĉi tiu'j'n poem'o'j'n, en kiu'j post mult'a'j bombast'a'j kaj per'fort'a'j vers'o'j, post mult'a'j, sed mal'mult'e dir'ant'a'j vort'o'j, el'uz'it'a'j fraz'o'j kaj bild'o'j, prezent'is si'n hom'o, kiu simpl'e kaj sincer'e rakont'as al ni si'a'j'n sent'o'j'n, kaj kies sent'o'j est'as ind'a'j por rakont'i ili'n.

Tri volum'et'o'j, en ili tri'dek poem'o'j. Konstant'a evolu'o kaj pli'perfekt'iĝ'o — romp'it'a de la mort'o.

En la unu'a volum'o li ankoraŭ lukt'as kun la ritm'o, kelk'foj'e eĉ kun la lingv'o. Trov'iĝ'as kelk'lok'e vort'o'j ne'konven'a'j, banal'a'j, aŭ ne'neces'a'j. Sed jam montr'iĝ'as la bon'a'j kvalit'o'j: natur'a, agrabl'a kaj simpl'a stil'o, kiu trud'as por leg'i, kiu rakont'as kaj ne deklam'as — jen hom'o, kies art'o est'as sincer'a, kiu parol'as nur se li hav'as i'o'n por dir'i. Kia strang'a, kar'a voĉ'o! Kia simpl'a, kar'a voĉ'o!

„Per esper'o al desper'o“... pez'a ŝton'o de pesimism'o sur vund'it'a kor'o. Ideal'o'j — rev'o'j infan'a'j. Esperant'o lig'as ni'n, si'a'j'n adept'o'j'n per am'o, „ĉar ni ĝis nun — tre mal'mult'a'j est'as“. Ĉu la verd'a stel'o ne est'as meteor'o, kiu post bril'a flug'fal'o dron'os en la ocean'o? Kaj la kant'o Desper'ant'o est'as skrib'it'a per plum'o tremp'it'a en la venen'o'n de mal'esper'o. „La sen'ĉes'a hom'a harmoni'o, Unu am'o, unu famili'o — Suker'aĵ'o por la infan'ec'o.“ Ho Esperant'o, ebl'e ven'os la temp'o „kiam re'e hom'o'n bat'os hom'o, sed li bat'as li'n en vi'a nom'o. Ankaŭ kun la stel'o sur standard'o.“

Sed „kia strang'a, fort'a vok'o“ romp'as la mal'esper'a'j'n akord'o'j'n en la sam'titol'it'a kant'o! Printemp'o! — Dis'fal'as la putr'a'j mur'o'j, rid'as tag'o, bril'as sun'o sur lazur'o.

Facil'anim'a ĝoj'o vibr'as en ĉiu lini'o. La mal'san'a hom'o plen'spir'as si'a'n pulm'o'n per viv'ig'a freŝ'a aer'o, la mal'esper'ul'o plen'sorb'as si'n per viv'ig'a freŝ'a esper'o. Kio'n vi parol'as pri zorg'o'j, ĉagren'o'j, mal'feliĉ'o, griz'a viv'o, enu'o —

Kiu atent'us pri la makul'et'o'j, kiu'j'n la vers'o hav'as en la du'a kaj kvar'a strof'o'j? Oni spir'as pli profund'e kaj si'n'forges'e las'as si'n port'i per la puls'ant'a ritm'o.

Sed en la du'a volum'o: — „Kio'n la viv'o al'port'is“, — de'nov'e la mal'nov'a pesimism'o. „Foj'e en konfuz'a hor'o“ li mal'esper'e serĉ'as la akv'o'n de l’ forges'o. Am'o plej terur'a li'a'n kor'o'n prem'as, am'o al fantom'o ne'real'a: al la hom'ar'o. Mal'ben'it'a am’ al vort'o sen en'hav'o, ve al la hom'o kiu port'as ĝi'n en la kor'o!

Kor'tuŝ'a'j est'as li'a'j antaŭ'sent'o'j pri mort'o. Tiu'j ve'as en li'a Printemp'a Kant'o, kiam: „viv'i, viv'i, kri'as ĉiu verm'o. Ankaŭ la sub'ter'a mut'a verm'o.“ Tiu'j plen'ŝut'as per melankoli'o la ĉarm'a'n Last'a'n Roz'o'n kaj tiu'j profet'as en la rezign'o'plen'a Final'o! „Dev'as son'i kant'o najtingal'a, Gaj'a kant’ de pli feliĉ'a bard'o. — „Fin'o, fin'o... La kurten'o fal'as...“

Sed antaŭ la fal'o de la kurten'o li donac'is al ni ankoraŭ unu volum'o'n, la Aŭtun'a'j'n Flor'o'j'n, en ĝi la bon'eg'a'n Recept'o'n por far'i bon'a'j'n vers'aĵ'o'j'n, kaj du ver'a'j'n perl'o'j'n de ni'a literatur'o, la Sovaĝ'a'n Kant'o'n kaj la Kant'o'n de l’ Sklav'o. Mi ne pov'as re'ten'i mi'n, mi cit'as laŭ'vort'e la last'a'n:

Kia evolu'o en ĉi tiu volum'o! La poet'o jam majstr'as la instrument'o'n kaj komenc'as si'a'n virtuoz'a'n lud'o'n. Kaj... vi ja sci'as... ni perd'is li'n!

Kar'a Schulhof, mi ne pov'as nun skrib'i pri vi'a'j poezi'a'j pek'et'o'j, ja vi jam ne leg'os por dank'i mi'a'n kritik'o'n, kiel vi promes'is en iu vi'a antaŭ'parol'o. Vi kaŝ'is vi'n de ni, kiel de vi vi'a sovaĝ'a kant'o, kaj vi'a anim'o —

(KOPAR)

Kri'o'j De L’ Kor'o. Poem'o'j de Sal'o Gren'kamp-Kornfeld.

Ni'a esperant'a literatur'o ne est'as ankoraŭ tiom evolu'int'a, ke ni pov'u aplik'i al ĉiu'j aper'int'a'j verk'o'j la plej sever'a'n mezur'o'n de kritik'o. Ver'ŝajn'e tiu princip'o gvid'is ankaŭ la E. L. A.-n kiam ĝi rekomend'is ĉi tiu'n libr'et'o'n. Simpati'a kor'o klopod'as en ĝi esprim'i si'a'j'n naiv'a'j'n sent'o'j'n, kio tamen pro la poezi'a mal'cert'ec'o ne ĉiam sukces'as tia'grad'e, ke la leg'ant'o pov'u hav'i sen'embaras'a'n art'a'n ĝu'o'n. Sed sent'o'j pov'as matur'iĝ'i, form'o pov'as perfekt'iĝ'i kaj tial ni pov'as esper'i pri la poet'o.

(KOPAR)

Ni Ricev'is: „Leakey’s Introduction to Esperant'o.“ Bel'ekster'aĵ'a, konciz'e kaj lert'e far'it'a en'konduk'o en la lingv'o'n por angl'o'j. — „La lejpziga foir'o.“ Art'e bel'aspekt'a propagand'kajer'o pri la printemp'a foir'o. — „Belg'a Esperant'ist'o“ (aŭg.–sept.). — „Corriere Balcanico.“ (Esperant'ist'a). „Hungar'a Esperant'ist'o“ (oktobr'o).

La Kompat'ind'a Poet'o Namillab Major, kiu frakas'is si'n salt'int'e de la kvar'a etaĝ'o, skrib'is al mi en si'a last'a leter'o:

„Do, mi mort'as. Mi ne pov'as plu el'ten'i la viv'o'n, kies ritm'o por mi tut'e konfuz'iĝ'is. Aŭd'u mi'a'n tragedi'o'n:

Mi verk'is poem'o'j'n Esperant'a'j'n. Ili ja ne est'is mond'literatur'a'j ĉef'perl'o'j, sed mi opini'is, ke ili est'as valor'a'j eksperiment'o'j en ni'a mal'riĉ'a original'a literatur'o. Mi esper'is sukces'o'n — ĉiu poet'o ja esper'as ĝi'n, precip'e Esperant'a poet'o. Kaj mi atend'is sen'pacienc'e recenz'o'j'n ĉar vi ja sci'as, ke ni poet'o'j mal'am'as kaj abomen'as la recenz'ant'o'j'n, sed la poem'o'j'n ni skrib'as propr'e nur por ili. Febr'e mi tra'serĉ'is la gazet'o'j'n — fin'e mi trov'is la recenz'o'j'n unu post la ali'a. Ili laŭd'is pli aŭ mal'pli, sed plend'is pro mank'o de lok'o. Kompat'ind'ul'o'j, mi pens'is, kiel ili vol'us el'kri'i si'a'n admir'o'n, kaj la mal'ben'it'a mank'o de lok'o ŝtop'as la buŝ'o'j'n al ili. Nun — rigard'u — long'a kritik'o! Leg'u, leg'u, — mi kri'is al mi — fin'e vi ek'sci'os, kiom vi valor'as. Tro fru'a ĝoj'o! La recenz'ant'o skrib'is tri lini'o'j'n pri mi'a volum'o kaj tri'dek lini'o'j'n pri la kvin asonanc'o'j, kiu'j trov'iĝ'as en ĝi. Mi glut'is unu, mi glut'is du, la recenz'o mal'supr'e'n'glit'is, mi digest'is ĝi'n. Poet'o dev'as hav'i gorĝ'o'n bon'e ŝmir'it'a'n.

Nov'a recenz'o! Mi pret'ig'as la gorĝ'o'n. Ĝi skrib'as unu lini'o'n pri la volum'o kaj tri'dek pri la teori'o de la sol'e ĝust'a ritm'o. Ho, mi'a ritm'o, mi'a sol'a fier'o, ĉu vi ne est'as bon'a, mi pens'is, kia dolor'o! Mi prov'is glut'i, ne sukces'is. Mi prov'is forges'i, ne sukces'is. Mi prov'is tra'labor'i mi'a'j'n vers'o'j'n. Kaj nun, imag'u mi'a'n mal'feliĉ'o'n, mi'a'j vers'o'j komenc'is ne plaĉ'i al mi, ili'a pied'o'j kontuz'iĝ'is, puŝ'is unu la ali'a'n, inter'prem'iĝ'is, fal'et'is, lam'is. Mi febr'e labor'is, mi trans'skrib'is ili'n laŭ hispan'a ritm'o, laŭ franc'a ritm'o, laŭ la hind'a, laŭ japan'a, laŭ la balkana, laŭ la sen'egal'a, laŭ la botokuda! Ho, mi'a Esperant'a ritm'o, kial mi for'las'is vi'n, nun mi ne trov'as la re'voj'o'n al vi! Mi'a'j vers'o'j tut'e frenez'iĝ'is; ĉu nur la vers'o'j? Mi sonĝ'as pri tri'pied'a'j fraŭl'in'o'j, pri kavalir'o'j, kiu'j hav'as du long'a'j'n kaj tri mal'long'a'j'n pied'o'j'n — kaj ili salt'as-danc'as sur mi'a brust'o, jam tut'e ili frakas'is la kor'o'n, kaj kio'n far'u la poet'o, se li dev'as sonĝ'i sen kor'o? Li mort'u. Do, mi nun kur'os al la kvar'a etaĝ'o, kiel mi kur'u do? Unu ŝtup'o: mal'long'a; du ŝtup'o'j: long'a, mal'long'a... long'a... long'a... mal'long'a... ho! Sed fin'e long'a fal'o: sen'inter'romp'a kaj sen'ritm'a, dank’ al Di'o, sen'ritm'a!

Adiaŭ, el'don'u mi'a'n artikol'o'n pri ritm'o verk'it'a'n ankoraŭ kun san'a mens'o.

Vi'a mal'feliĉ'a N. M.“

Por la fidel'ec'o. KOPAR.

Ritm'o. Ĝis la plej nov'a'j temp'o'j reg'is pri ritm'o la plej grand'a ord'o en Esperant'uj'o. Ne tial, ĉar oni ne far'is vers'o'j'n kun mal'bon'a ritm'o, sed ĉar oni ne far'is teori'o'n pri ĝi. Kaj est'as terur'e, mi dev'as nun ankaŭ far'i teori'o'n pri ritm'o, kvankam dir'is jam Hafiz, ke „praktik'u la kis'o'n kaj ne klar'ig'u ĝi'n“, kaj sam'e mi vol'us kri'i: „sent'u la ritm'o'n kaj ne far'u pri ĝi teori'o'n“.

Unu el la plej ĉef'a'j karakteriz'aĵ'o'j de ni'a lingv'o est'as la fort'a akcent'o. Est'as do evident'e, ke ĝi ne pov'as est'i ignor'at'a en la poezi'o, eĉ la ritm'o dev'as est'i baz'it'a sur ĝi, do nek sur la mezur'o, kiel en la lingv'o'j grek'a kaj latin'a, nek sur la silab'nombr'o, kiel en la franc'a lingv'o. Est'as tut'e erar'e, se oni vol'as aŭd'i el Esperant'a'j vers'o'j franc'a'n aŭ angl'a'n ritm'o'n. El ili dev'as son'i Esperant'a ritm'o.

Ĉiu vers'o konsist'as el pied'o'j. Ĉiu pied'o dev'as hav'i unu akcent'it'a'n silab'o'n, sur kiu ĝi apog'as si'n (I). Sed nur unu! Du fort'e akcent'it'a'j vokal'o'j ne pov'as star'i unu apud la ali'a, ĉar tio mal'agrabl'e tuŝ'as la orel'o'n (II). Ekz.:

Oni sent'as kvazaŭ est'us karambol'o de vort'o'j.

Ĉiu pied'o aŭ lev'iĝ'as:

aŭ mal'lev'iĝ'as:

Sam'e la tri'silab'a'j pied'o'j:

El pied'o'j kombin'iĝ'as la vers'o. Ĉef'a princip'o: lev'iĝ'ant'a'j kaj mal'lev'iĝ'ant'a'j pied'o'j ne pov'as star'i unu apud la ali'a (III), ĉar tia'manier'e du akcent'it'a'j silab'o'j renkont'iĝ'as, kaj oni re'e hav'as la sent'o'n de karambol'o. Ekz.:

Leg'ant'e oni sent'as preskaŭ mar'mal'san'o'n.

La vers'o'j pov'as hav'i antaŭ'a'n kaj mal'antaŭ'a'n du'on'takt'o'n.

Sever'a'j form'o'j klasik'a'j hav'as difin'it'a'j'n pied'o'j'n. Sed ĉiu poet'o pov'as kre'i nov'a'n form'o'n, konven'a'n al la en'hav'o de si'a vers'o. Nur la dir'it'a'j'n tri princip'o'j'n li dev'as nepr'e sekv'i, mal'e la vers'o „pied'o'n tir'os kiel lam'a hund’“.

Konsil'ind'e est'as, ke en la sam'a vers'o ĉiu'j lini'o'j hav'u la sam'a'n mov'manier'o'n (lev'iĝ'a'n aŭ mal'lev'iĝ'a'n).

Por konsol'o, mi cit'as kelk'a'j'n poezi'a'j'n permes'o'j'n:

Unu'silab'a'j vort'o'j pov'as est'i akcent'a'j aŭ ne'akcent'a'j.

Pli ol tri'silab'a'j vort'o'j pov'as hav'i plur'a'j'n akcent'o'j'n sur kiu ajn de la antaŭ'a'j silab'o'j.

La pronom'o'j posed'a'j, la vort'o'j de la „Tabel'o“ (escept'e la seri'o'n „neni-“), la vort'o'j „ili“ kaj „unu“, prepozici'o'j kiu'j ne hav'as du'obl'a'j'n konsonant'o'j'n („apud“, „super“ antaŭ post'sekv'ant'a vokal'o) pov'as perd'i si'a'n akcent'o'n, se ili sen'per'e sekv'as akcent'it'a'n vokal'o'n. Ekz.:

„I“ antaŭ akcent'it'a vokal'o pov'as perd'iĝ'i kiel silab'o (Bennemann). Ekz.:

Mi fin'as. Mi'a artikol'o ne est'as ia frap'ant'a nov'a teori'o, propr'e ĝi'a princip'o est'as la sam'a, kiel en la „Esperant'a Vers'farad'o“ de Parisot kaj Cart. Kaj laŭ la sam'a'j princip'o'j verk'is Zamenhof kaj la plej bon'a'j Esperant'a'j poet'o'j. Sed oni aŭd'as nun'temp'e kontraŭ'voĉ'o'j'n kaj — kio est'as pli ĉagren'a — oni leg'as kontraŭ'vers'o'j'n. Kaj, kio pik'as al mi rekt'e en la kor'o'n, oni skrib'as kontraŭ'recenz'o'j'n. Kio'n far'i, kio'n far'i? mi dev'is skrib'i la artikol'o'n, ebl'e tio kviet'ig'os mi'n iom'et'e.

Fakt'e, mi est'as jam pli trankvil'a.

NAMILLAB Major

La kovr'il'o de ni'a du'a numer'o est'as desegn'aĵ'o de Emerik'o Pérely, pentr'o-art'ist'o.

  
  
  
  
  
  
End of the Project Gutenberg EBook of Literatura Mondo, numero 2, 1922  
Novembro, by Various  
  
*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LITERATURA MONDO, NUMERO 2 ***  
  
***** This file should be named 52063-h.htm or 52063-h.zip *****  
This and all associated files of various formats will be found in:  
        http://www.gutenberg.org/5/2/0/6/52063/  
  
Produced by Andrew Sly and Roel Haveman. Music prepared  
by Linda Cantoni.  
  
  
Updated editions will replace the previous one--the old editions will  
be renamed.  
  
Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright  
law means that no one owns a United States copyright in these works,  
so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United  
States without permission and without paying copyright  
royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part  
of this license, apply to copying and distributing Project  
Gutenberg-tm electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG-tm  
concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark,  
and may not be used if you charge for the eBooks, unless you receive  
specific permission. If you do not charge anything for copies of this  
eBook, complying with the rules is very easy. You may use this eBook  
for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports,  
performances and research. They may be modified and printed and given  
away--you may do practically ANYTHING in the United States with eBooks  
not protected by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the  
trademark license, especially commercial redistribution.  
  
START: FULL LICENSE  
  
THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE  
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK  
  
To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free  
distribution of electronic works, by using or distributing this work  
(or any other work associated in any way with the phrase "Project  
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full  
Project Gutenberg-tm License available with this file or online at  
www.gutenberg.org/license.  
  
Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project  
Gutenberg-tm electronic works  
  
1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm  
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to  
and accept all the terms of this license and intellectual property  
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all  
the terms of this agreement, you must cease using and return or  
destroy all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your  
possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a  
Project Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound  
by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the  
person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph  
1.E.8.  
  
1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be  
used on or associated in any way with an electronic work by people who  
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few  
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works  
even without complying with the full terms of this agreement. See  
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project  
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this  
agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm  
electronic works. See paragraph 1.E below.  
  
1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the  
Foundation" or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection  
of Project Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual  
works in the collection are in the public domain in the United  
States. If an individual work is unprotected by copyright law in the  
United States and you are located in the United States, we do not  
claim a right to prevent you from copying, distributing, performing,  
displaying or creating derivative works based on the work as long as  
all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope  
that you will support the Project Gutenberg-tm mission of promoting  
free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg-tm  
works in compliance with the terms of this agreement for keeping the  
Project Gutenberg-tm name associated with the work. You can easily  
comply with the terms of this agreement by keeping this work in the  
same format with its attached full Project Gutenberg-tm License when  
you share it without charge with others.  
  
1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern  
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are  
in a constant state of change. If you are outside the United States,  
check the laws of your country in addition to the terms of this  
agreement before downloading, copying, displaying, performing,  
distributing or creating derivative works based on this work or any  
other Project Gutenberg-tm work. The Foundation makes no  
representations concerning the copyright status of any work in any  
country outside the United States.  
  
1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:  
  
1.E.1. The following sentence, with active links to, or other  
immediate access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear  
prominently whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work  
on which the phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the  
phrase "Project Gutenberg" is associated) is accessed, displayed,  
performed, viewed, copied or distributed:  
  
  This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and  
  most other parts of the world at no cost and with almost no  
  restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it  
  under the terms of the Project Gutenberg License included with this  
  eBook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the  
  United States, you'll have to check the laws of the country where you  
  are located before using this ebook.  
  
1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is  
derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not  
contain a notice indicating that it is posted with permission of the  
copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in  
the United States without paying any fees or charges. If you are  
redistributing or providing access to a work with the phrase "Project  
Gutenberg" associated with or appearing on the work, you must comply  
either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or  
obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg-tm  
trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.  
  
1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted  
with the permission of the copyright holder, your use and distribution  
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any  
additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms  
will be linked to the Project Gutenberg-tm License for all works  
posted with the permission of the copyright holder found at the  
beginning of this work.  
  
1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm  
License terms from this work, or any files containing a part of this  
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.  
  
1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this  
electronic work, or any part of this electronic work, without  
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with  
active links or immediate access to the full terms of the Project  
Gutenberg-tm License.  
  
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,  
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including  
any word processing or hypertext form. However, if you provide access  
to or distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format  
other than "Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official  
version posted on the official Project Gutenberg-tm web site  
(www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense  
to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means  
of obtaining a copy upon request, of the work in its original "Plain  
Vanilla ASCII" or other form. Any alternate format must include the  
full Project Gutenberg-tm License as specified in paragraph 1.E.1.  
  
1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,  
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works  
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.  
  
1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing  
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works  
provided that  
  
* You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from  
  the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method  
  you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed  
  to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he has  
  agreed to donate royalties under this paragraph to the Project  
  Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid  
  within 60 days following each date on which you prepare (or are  
  legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty  
  payments should be clearly marked as such and sent to the Project  
  Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in  
  Section 4, "Information about donations to the Project Gutenberg  
  Literary Archive Foundation."  
  
* You provide a full refund of any money paid by a user who notifies  
  you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he  
  does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm  
  License. You must require such a user to return or destroy all  
  copies of the works possessed in a physical medium and discontinue  
  all use of and all access to other copies of Project Gutenberg-tm  
  works.  
  
* You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of  
  any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the  
  electronic work is discovered and reported to you within 90 days of  
  receipt of the work.  
  
* You comply with all other terms of this agreement for free  
  distribution of Project Gutenberg-tm works.  
  
1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project  
Gutenberg-tm electronic work or group of works on different terms than  
are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing  
from both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and The  
Project Gutenberg Trademark LLC, the owner of the Project Gutenberg-tm  
trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below.  
  
1.F.  
  
1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable  
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread  
works not protected by U.S. copyright law in creating the Project  
Gutenberg-tm collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm  
electronic works, and the medium on which they may be stored, may  
contain "Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate  
or corrupt data, transcription errors, a copyright or other  
intellectual property infringement, a defective or damaged disk or  
other medium, a computer virus, or computer codes that damage or  
cannot be read by your equipment.  
  
1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right  
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project  
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project  
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project  
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all  
liability to you for damages, costs and expenses, including legal  
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT  
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE  
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE  
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE  
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR  
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH  
DAMAGE.  
  
1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a  
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can  
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a  
written explanation to the person you received the work from. If you  
received the work on a physical medium, you must return the medium  
with your written explanation. The person or entity that provided you  
with the defective work may elect to provide a replacement copy in  
lieu of a refund. If you received the work electronically, the person  
or entity providing it to you may choose to give you a second  
opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If  
the second copy is also defective, you may demand a refund in writing  
without further opportunities to fix the problem.  
  
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth  
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS', WITH NO  
OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT  
LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.  
  
1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied  
warranties or the exclusion or limitation of certain types of  
damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement  
violates the law of the state applicable to this agreement, the  
agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or  
limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or  
unenforceability of any provision of this agreement shall not void the  
remaining provisions.  
  
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the  
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone  
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in  
accordance with this agreement, and any volunteers associated with the  
production, promotion and distribution of Project Gutenberg-tm  
electronic works, harmless from all liability, costs and expenses,  
including legal fees, that arise directly or indirectly from any of  
the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this  
or any Project Gutenberg-tm work, (b) alteration, modification, or  
additions or deletions to any Project Gutenberg-tm work, and (c) any  
Defect you cause.  
  
Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm  
  
Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of  
electronic works in formats readable by the widest variety of  
computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It  
exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations  
from people in all walks of life.  
  
Volunteers and financial support to provide volunteers with the  
assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's  
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will  
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project  
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure  
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future  
generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary  
Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see  
Sections 3 and 4 and the Foundation information page at  
www.gutenberg.org Section 3. Information about the Project Gutenberg  
Literary Archive Foundation  
  
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit  
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the  
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal  
Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification  
number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary  
Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by  
U.S. federal laws and your state's laws.  
  
The Foundation's principal office is in Fairbanks, Alaska, with the  
mailing address: PO Box 750175, Fairbanks, AK 99775, but its  
volunteers and employees are scattered throughout numerous  
locations. Its business office is located at 809 North 1500 West, Salt  
Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up to  
date contact information can be found at the Foundation's web site and  
official page at www.gutenberg.org/contact  
  
For additional contact information:  
  
    Dr. Gregory B. Newby  
    Chief Executive and Director  
    gbnewby@pglaf.org  
  
Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg  
Literary Archive Foundation  
  
Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide  
spread public support and donations to carry out its mission of  
increasing the number of public domain and licensed works that can be  
freely distributed in machine readable form accessible by the widest  
array of equipment including outdated equipment. Many small donations  
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt  
status with the IRS.  
  
The Foundation is committed to complying with the laws regulating  
charities and charitable donations in all 50 states of the United  
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a  
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up  
with these requirements. We do not solicit donations in locations  
where we have not received written confirmation of compliance. To SEND  
DONATIONS or determine the status of compliance for any particular  
state visit www.gutenberg.org/donate  
  
While we cannot and do not solicit contributions from states where we  
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition  
against accepting unsolicited donations from donors in such states who  
approach us with offers to donate.  
  
International donations are gratefully accepted, but we cannot make  
any statements concerning tax treatment of donations received from  
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.  
  
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation  
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other  
ways including checks, online payments and credit card donations. To  
donate, please visit: www.gutenberg.org/donate  
  
Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic works.  
  
Professor Michael S. Hart was the originator of the Project  
Gutenberg-tm concept of a library of electronic works that could be  
freely shared with anyone. For forty years, he produced and  
distributed Project Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of  
volunteer support.  
  
Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed  
editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in  
the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not  
necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper  
edition.  
  
Most people start at our Web site which has the main PG search  
facility: www.gutenberg.org  
  
This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,  
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary  
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to  
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.